بارداری دوره ای از تغییرات هورمونی و متابولیک عمیق است که بدن آنرا برای مدت نسبتاً کوتاهی تحمل می کند و در طی آن تغییرات متعددی در پوست، ناخن و موها بروز می کند، بثورات و تغییرات پوستی دوران بارداری فوق العاده شایع هستند، به علت شرایط خاص روحی و روانی زنان باردار، این تغییرات می توانند سبب بروز نگرانی هایی شوند که ممکن است مربوط به زیبایی ظاهری، امکان عود در بارداری های بعدی، اثرات بالقوه بر روی جنین و یا مجموعه ای از آنها باشد.
از آن جایی که تغییرات متعددی که در ساختمان و کارکرد عروق پوست در طی بارداری ممکن است رخ دهد منحصر به دوران حاملگی نیست و ممکن است در سایر حالات نیز دیده شود بنابراین توجه به این تغییرات پوستی دوران بارداری و درمیان گذاشتن آن با پزشک معالج ضروری است.
تغییرات پوستی دوران بارداری – آنژیوم عنکبوتی
این عارضه به شکل یک برجستگی قرمز رنگ به اندازه سرسنجاق که دارای یک قسمت مرکزی است و از اطراف آن عروق خونی متسع به شکل شعاعی خارج می‌شود. این ضایعه در افراد طبیعی نیز دیده می‌شود، اما شیوع آن در حاملگی افزایش می‌یابد به گونه‌ای که در ۷۰ درصد زنان باردار بروز می‌کند.
پیداست آنها بین ماههای دوم تا پنجم حاملگی بوده و به طور عمده در نیمه فوقانی بدن ظاهر شده و بیشتر در زنان سفیدپوست مشهود است. این ضایعات معمولاً در طی ۳ ماه پس از زایمان از بین می روند.
تغییرات پوستی دوران بارداری – قرمزی کف دست
در ۴۰ درصد زنان سفیدپوست و ۳۰ درصد زنان تیره پوست باردار دیده می‌شود که ممکن است به صورت نقطه نقطه‌های منتشر در تمام کف دست باشد و یا فقط در برجستگی‌های کف دست ظاهر شود.
تغییرات پوستی دوران بارداری – وریدهای واریسی
این وریدها در پاها و هموروئید (بواسیر) از عوارض شایع حاملگی است. بسیاری از زنان حامله دچار تورم در صورت، پلک‌ها، دست‌ها و پاها می‌شوند. این تورم صبحها بیشتر است و بتدریج در طی روز از بین می‌رود. با توجه به این مورد مشکلات قلبی، کلیوی و عوارض ناشی از حاملگی نیز می‌توانند نمای مشابهی ایجاد کنند، مشورت با پزشک در این خصوص الزامی است.
تغییرات پوستی دوران بارداری – لثه‌ها
حدود ۸۰ درصد زنان باردار دچار قرمزی و تورم در لثه‌ها می‌شوند که مخصوصا اگر بهداشت دهان خوب نباشد می‌تواند به دردناک و زخمی شدن آنها منجر شود. گاها ضایعات عروقی کوچکی نیز ممکن است در لثه ایجاد شوند که به دنبال تماس (مواد غذایی، مسواک و …) دچار خونریزی می‌شوند. این تغییرات بعد از زایمان از بین می‌روند. توجه به بهداشت دهان یک ضرورت مهم است.
تغییرات پوستی دوران بارداری – خطوط کشش یا استریا
پیدایش استریا یک یافته شایع و مشخص در اکثر حاملگی‌هاست. این خطوط در ۹۰ درصد زنان باردار در ماههای ششم و هفتم حاملگی ابتدا در دیواره شکم ظاهر شده و بعدا به میزان کمتری بر روی سینه‌ها نیز نمایان می‌شوند و با شیوع و شدت کمتر ممکن است در سایر نواحی بدن نیز دیده شوند علت پیدایش این خطوط را به مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی، کشش بیش از اندازه پوست و پارگی برخی الیاف بافت نگاهدارنده آن نسبت می‌دهند.
طول این خطوط چند سانتیمتر بوده و پهنای آنها از ۱ تا ۱۰ میلیمتر متغیر است و به رنگ صورتی تا ارغوانی و گاهی همراه با خارش مختصر ظاهر می‌شوند و رنگ این خطوط معمولا مدتی پس از خاتمه بارداری تبدیل به رنگ پوست شده، مختصری فرو رفته و سرانجام چروکیده می‌شوند. استریا معمولاً یک مشکل ظاهری است ولیکن در برخی موارد مخصوصاً اگر وسیع باشد ممکن است زخمی شده و یا در جریان حوادث به سادگی پاره شود. باید به خاطر داشت که استریا در دوران بلوغ و در ارتباط با افزایش سریعتر حجم بدن نسبت به رشد پوست، در هر دو جنس و بطور عمده در نواحی رانها، باسن، کمر و سینه ممکن است ایجاد شود.
همچنین احتمال دارد ضایعات مشابهی در جریان برخی از بیماریها و یا مصرف انواعی از داروهای موضعی یا سیستمیک، خصوصاً ترکیبات کورتون دار، ایجاد شود که شامل آویزه های پوستی می گردد. آویزه‌های پوستی ضایعاتی هستند که در ماههای آخر حاملگی ظاهر شده و به طور نسبی یا کامل پس از زایمان ناپدید می‌شوند. اندازه آنها از سر یک سوزن تا نخود متفاوت بوده و به صورت زواید برجسته به رنگ پوست یا کمی تیره‌تر در طرفین صورت، گردن، قسمت فوقانی سینه و زیر پستانها دیده می‌شوند. به خاطر شباهت آنها به بعضی از انواع زگیل گاهی بیماران این زائده های پوستی را با زگیل اشتباه می گیرند.
تغییرات پوستی دوران بارداری – بیماریهای پوستی شایع خاص دوران بارداری
یک خانم حامله علاوه بر احتمال گرفتاری به انواع بیماری های پوست نظیر افراد دیگر، در معرض ابتلا به برخی بیماری ها نیز قرار دارد که اختصاص به دوران بارداری دارند.
● خارش حاملگی
حدود ۲۰ درصد زنان باردار به درجاتی دچار خارش می‌شوند که در اکثر موارد ناشی از یک بیماری شناخته شده نظیر کهیر، اگزما، حساسیت‌های دارویی و یا ابتلا به عفونت‌های انگلی نظیر گال است. اما گروه کوچکی از خانم های حامله تنها مبتلا به یک خارش شدید هستند که با هیچ ضایعه پوستی مشخص همراه نیست که به این حالت، خارش حاملگی اطلاق می‌شود. این حالت، که در سه ماهه سوم حاملگی شروع شده و اغلب محدود به شکم است اگر چه ممکن است کاملاً منتشر باشد و ناشی از اختلال در ترشح صفرا در کبد است.
این خارش معمولا بعد از زایمان از بین می‌رود ولیکن در حاملگی‌های بعدی و یا هنگام مصرف قرصهای ضدبارداری عود می‌کند. این حالت عموماً تأثیری بر سرنوشت حاملگی و یا سلامت جنین نداشته و تنها خطر بالقوه آن این است که احتمال بروز سنگ‌های صفراوی در زنان مبتلا به این عارضه بیشتر است.
● بثورات کهیری دوران حاملگی
این اختلال که در ۵/۰ درصد تمام حاملگی‌ها بروز می‌کند، به صورت پیدایش ضایعات کهیری است که در سه ماهه سوم حاملگی ظاهر می‌شوند. این بیماری عموما در بارداری اول بروز می‌کند و به ندرت در حاملگی‌های بعدی تکرار می‌شود و چنانچه عود داشته باشد شدت آن کمتر است. علت بیماری دقیقا معلوم نیست و به افزایش غیرطبیعی وزن در مادر و جنین نسبت داده شده است.
* تغییرات شایع در پوست و ضمایم آن در دوران بارداری :
تیره شدن پوست (هیپرپیگمانتاسیون):
درجات مختلفی از افزایش رنگدانه در پوست که منجر به تیره شدن منتشر آن می شود در ۹۰ درصد زنان بارداری اتفاق می افتد. این تغییر در خانم هایی که موی تیره و پوست سفید دارند، دیده می شود. قسمت هایی از بدن که به طور طبیعی تیره تر هستند تیرگی بیشتری پیدا می کنند مخصوصاً نوک سینه ها و هاله اطراف آنها، نواحی تناسلی و خط میانی دیواره شکم که در این زمان اصطلاحاً به آن خط سیاه گفته می شود.
همچنین گاهی تغییر مشابه در زیر بغل و کشاله ران ها نیز مشهود است. این تغییر رنگ معمولاً بعد از حاملگی از بین می رود، ولی ممکن است درجاتی از آن باقی بماند.
همچنین در طول بارداری خال های تیره ممکن است بزرگتر و یا تیره تر شده و خال هایی که قبلاً مورد توجه قرار نگرفته اند، مشخص گردند. باید توجه داشت که تغییرات ذکر شده در خال ها، به طور کم و بیش یکسان و متناسب در تمام خال ها تغییرات واضح در اندازه و یا رنگ پیدا کند و یا دچار علایمی نظیر خارش، سوزش و یا احیاناً خونریزی گردد، حتماً باید توسط متخصص پوست بررسی گردد.
یک طرح مشخص از تیره شدن پوست که در حدود ۷۰ درصد از زنان باردار مخصوصاً سبزه ها در نیمه دوم حاملگی دیده می شود، ماسک حاملگی است که در نواحی مختلف صورت ظاهر می شود. این تیرگی عموماً لب بالا، گونه ها، پیشانی و چانه را گرفتار می کند و به دنبال تماس با آفتاب نیز تشدید می شود.
این نواحی تیره عموماً به رنگ قهوه ای و اغلب دو طرفه و قرینه هستند. تغییر رنگ مشابه ماسک حاملگی در زنان غیرباردار که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند و یا گاهی حتی در مردان نیز دیده می شود. ماسک حاملگی بعد از زایمان ممکن است از بین برود و یا به درجاتی پایدار باقی بماند.
مو:
بیشتر زنان در دوران بارداری به درجاتی از پرمویی دچار می شوند که معمولاً در صورت، مشخص تر از سایر نواحی است. با این وجود، احتمال گرفتاری بازو، ساق و پشت پا نیز وجود دارد، این موی اضافی که به علت افزایش در نسبت موهای در حال رشد در مناطق مختلف بدن است، تحت تأثیر عوامل هورمونی بوده و در عرض ۶ ماه پس از زایمان غالباً از بین می رود.
همچنین به علت مشابه یعنی افزایش در نسبت موهای در حال رشد، موهای سر نیز پرپشت تر از حالت طبیعی شده و از ریزش طبیعی موها نیز به طور قابل ملاحظه ای کاسته می شود. به همین دلیل اغلب خانم ها از موهای خود در طی دوران بارداری اظهار رضایت می کنند. به دنبال زایمان و برگشت وضعیت هورمونی بدن به حالت طبیعی برگشت پیدا می کند که این حالت با ریزش موی نسبتاً شدیدی در ۳ الی ۵ ماه پس از زایمان مشخص می شود.
اکثر افراد به طور طبیعی روزانه حدود ۵۰ تا ۷۵ تار مو از دست می دهند، ولی ریزش مو پس از زایمان به بیش از ۱۰۰ مو در روز بالغ می شود. اگر چه داشتن زایمان سخت و طولانی خصوصاً اگر همراه با خونریزی شدید باشد، در تشدید این حالت مؤثر است، اما بر خلاف عقیده عموم، شیر دادن به نوزاد تأثیری در روند آن ندارد. این حالت نیاز به درمان خاص نداشته و رشد مجدد طبیعی موها در عرض ۶ ماه الی ۱ سال کامل می شود و تراکم موها به حالت پیش از بارداری بر می گردد. به ندرت در پایان حاملگی درجه خفیفی از پس نشینی خط رویش مو در ناحیه پیشانی و شقیقه ها بروز می کند که احتمال دارد به حالت طبیعی بازگشت نموده و یا به صورت غیرطبیعی باقی بماند.
همچنین به ندرت ممکن است افزایشی در موهای تیپ مردانه در ناحیه صورت خصوصاً چانه، گردن و پشت لب در نیمه دوم حاملگی صورت گیرد. این حالت ممکن است ناشی از افزایش ترشح هورمون های مردانه و یا ناشی از یک تومور ترشح کننده آنها باشد و لذا این بیماران بایستی به دقت توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. در صورتی که عامل ایجاد کننده، تومور نباشد، این مشکل در حاملگی های بعدی تکرار می شود و این حالت از پر مویی ممکن است بین حاملگی ها پسرفت پیدا کند اما همیشه کامل نیست.
ناخن ها:
خانم های باردار اغلب از شکنندگی ناخن ها و ایجاد شیارهای عرضی در آنها شکایت می کنند و در مواردی نیز امکان دارد که صفحه ناخن از بستر آن جدا گردد. این تغییرات ناخنی نیز به تغییرات هورمونی در بدن نسبت داده می شود، ولی از آن جای که ارتبا این تغییرات با حاملگی نامشخص است، جهت بررسی سایر علل بایستی مورد معاینه قرار بگیرند. همچنین خطوط طولی تیره رنگی ممکن است در طول حاملگی در ناخن ها دیده شود.
غدد عرق:
در بدن دو نوع کلی از غدد عرق وجود دارد. یک نوع که به آن غدد عرق «اکرین» گفته می شود، به طور منتشر در تمام بدن و مخصوصاً کف دست ها و پاها یافت می شود.
منشأ تعریفی که به طور طبیعی در نتیجه افزایش درجه محیط و یا فعالیت فیزیکی ایجاد می شود این غدد هستند. نوع دیگر که به آنها غدد عرق «آپوکرین» گفته می شود، به طور عمده در زیر بغل ها و نواحی تناسلی یافت می شود و ترشحات حاصل از آن ها در ایجاد بوی بدن دخالت دارند.
در طی بارداری فعالیت و ایجاد ترشح غدد اکرین به طور قابل ملاحظه ای در تمام بدن بجز کف دست و پا افزایش می یابد که این افزایش تعریق احتمالاً منجر به افزایش شیوع جوش های عرق سوز نیز می شود.
در مقابل، فعالیت غدد عرق آپوکرین کاهش یافته و سبب می شود تا برخی از بیماری های مربوط به آنها نظیر عرق جوش غدد آپوکرین در طی بارداری تخفیف پیدا کنند.
غدد چربی:
میزان ترشح غدد چربی پوست در حین حاملگی افزایش یافته و پس از زایمان به حالت طبیعی بر می گردد. همچنین در دوران بارداری غدد چربی روی هاله نوک پستان بزرگ شده و به صورت برجستگی های کوچک قهوه ای رنگ ظاهر می شوند. این پدیده بیشتر در سه ماه دوم و سوم حاملگی مشخص شده و گاهی در زنان غیرحامله نیز دیده می شود.
بیماری های شایع خاص دوران بارداری
یک خانم حامله علاوه بر احتمال گرفتار به انواع بیماری های پوست نظیر افراد دیگر، در معرض ابتلا به برخی بیماری ها نیز قرار دارد که اختصاص به دوران بارداری دارند.
خارش حاملگی:
حدود ۲۰ درصد زنان باردار به درجاتی دچار خارش می شوند که در اکثر موارد ناشی از یک بیماری شناخته شده نظیر کهیر، اکزما، حساسیت های دارویی و یا ابتلا به عفونت های انگلی نظیر گال است. اما گروه کوچکی از خانم های حامله تنها مبتلا به یک خارش شدید هستند که با هیچ ضایعه پوستی مشخصی همراه نیست که به این حالت، خارش حاملگی اطلاق می شود. این حالت، که در سه ماهه سوم حاملگی شروع شده و اغلب محدود به شکم است (اگرچه ممکن است کاملاً منتشر باشد) ناشی از اختلال در ترشح صفرا در کبد (کلستاز) است. این خارش معمولاً بعد از زایمان از بین می رود ولیکن در حاملگی های بعدی و یا هنگام مصرف قرص های ضدبارداری عود می کند. این حالت عموماً تأثیری بر سرنوشت حاملگی و یا سلامت جنین نداشته و تنها خر بالقوه آن این است که احتمال بروز سنگ های صفراوی در زنان مبتلا به این عارضه بیشتر است. درباره خارش توضیحات بیشتری در پست خارش پوست در دوران بارداری عادی است؟ ارائه شده است.
بثورات کهیری دوران حاملگی:
این اختلال که در ۵/۰ درصد تمام حاملگی ها بروز می کند، به صورت پیدایش ضایعات کهیری است که در سه ماهه سوم حاملگی ظاهر می شوند. این بیماری عموماً در بارداری اول بروز می کند و به ندرت در حاملگی های بعدی تکرار می شود و چنانچه عود داشته باشد شدت آن کمتر است. علت بیماری دقیقاً معلوم نیست و به افزایش غیرطبیعی وزن در مادر و جنین نسبت داده شده است.
علامت بیماری شامل پیدایش بثورات کهیری است که شدیداً با خارش همراه بوده و اغلب بیمار قادر به خوابیدن در شب نیست. این بثورات معمولاً از ناحیه شکم شروع شده و بیشتر محدود به خطوط استریا می باشند. اما گاهی قسمت فوقانی بازوها و رانها نیز ممکن است گرفتار شود. در اغلب موارد ضایعات در عرض ۲ تا ۳ هفته پس از زایمان از بین می روند، اما ممکن است تشدید قابل توجهی بلافاصله پس از زایمان مشاهده گردد. این بیماری تأثیری بر روند حاملگی و سلامت جنین نداشته و حتی نوزادان متولد شده بزرگتر از حالت طبیعی هستند.
برای آشنایی بیشتر با تغییرات پوستی دوران بارداری می توانید به این پست ها مراجعه داشته باشید: بررسی تغییرات پوست در دوران بارداری و تغییرات شایع پوست و مو در دوران بارداری .
منبع : سایت پزشکان بدون مرز