با وجود آن که بانک خون بندناف در شرق تهران است، برای گزارش به غرب تهران رفتیم؛ بزرگراه جلال آل احمد محدوده بین خیابان کارگر و پل نصر، بیمارستان دکتر شریعتی. عصر داغ آخرین روزهای تابستان است و محوطه گسترده بیمارستان، پذیرای خانواده های بیماران مراکز درمانی مختلف. پیشتر به بخش های مختلف این بیمارستان سر زده بودیم اما تا به حال گذرمان به ساختمان نمای شیشه ای آن نیفتاده بود. این ساعت اکثر پزشکان در مطب یا کلینیک مشغول ویزیت هستند، ما هم شرمنده از قرار بی موقع مان، برای گفت وگویی چند دقیقه ای خود را به محل قرار می رسانیم، اما پزشک دلسوزی که منتظرمان است عجله ای ندارد، خستگی و استرسی که در چهره برخی همکارانش موج می زند را در او تشخیص ندادیم. انگار ساعت ۸ صبح است و تازه فعالیت خود را شروع کرده. تمام پرسش های ما را با حوصله پاسخ می دهد و برای تکمیل توضیحاتش پایگاه های معتبر بین المللی مرتبط با موضوع بحث را که با پشتکار این استاد، کشورمان هم به عضویت آنها درآمده معرفی می کند. دکتر امیر علی حمیدیه، فوق تخصص خون و انکولوژی کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران حرف های زیادی برای گفتن دارد.
در پیوند سلول های بنیادی مهم ترین مسئله حضور یک فرددهنده مناسب است. این فرد از والدین یا فرزندان بیمار نیست، زیرا این ها تنها دارای نیمی از صفات ژنتیک فرد هستند. در هر خانواده ای بهترین فرد برای اهدای سلول های بنیادی خواهر یا برادر تنی بیمار است. برای اطلاع از هماهنگی خواهر یا برادر با بیمار باید آزمایش HLA (Human Leukocyte Antigen)یا آزمایش «آنتی ژن سازگار نسجی انسانی» را انجام داد. در ۲۵ درصد موارد خواهر یا برادر با فرد بیمار هماهنگی دارند.
خون بند ناف به چه درد می خورد؟
امروزه در تمام مراکز علمی سراسر دنیا «اهدای سلول های بنیادی» مطرح است. به این منظور مراکز علمی پیوند خون بندناف با سرمایه گذاری های لازم از زوج هایی که صاحب فرزند شده اند دعوت می کند تا خون بندناف فرزندشان را به بیماران جامعه ببخشند. این مراکز به «بانک های عمومی خون بندناف» مشهورند.
چرا علاوه بر سلول های بنیادی مغز استخوان از سلول های بنیادی بندناف هم استفاده می شود؟
تنها راه درمان برخی بیماری ها مثلا بیماری های بدخیم خونی (مثلا لوسمی)، سرطان ها یا بیماری های غیر بدخیم خونی مثلا تالاسمی ماژور، نقص ایمنی مادرزادی، بیماری های متابولیک مادرزادی و…. پیوند سلول بنیادی است. از سویی جمعیت خانواده ها رو به کاهش است. در گذشته هر زوجی ۶ ۷ فرزند داشت، ولی الان اکثر خانواده ها در نهایت یک تا ۲ فرزند دارند. اگر خدای نکرده در خانواده ای یکی از بیماری های ذکر شده بروز کند اما خواهر و برادری که از لحاظ آزمایش HLA با بیمار هماهنگ باشد را در اختیار نداشته باشیم، فرد درمان نمی شود. به همین دلیل از حدود ۲۰ سال پیش بانک های خون بندناف در سراسر دنیا تاسیس شدند.
آیا پیوند سلول های خون بندناف معایبی دارد؟
۱) تعداد سلول های بنیادی خون بندناف کم است، زیرا میزان خون بندناف کم است.
۲) احتمال رد شدن پیوند سلول های بنیادی خون بندناف از پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان و خون محیطی بیشتر است. اگر در پیوند سلول های بنیادی بندناف بدن فرد گیرنده پیوند را رد کند نه تنها وضعیتش از حالت اول بد تر می شود، بلکه باید با وجود تمام مشکلات به دنبال دهنده جدیدی بگردیم. در پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان اگر بدن بیمار پیوند را رد کرد، از فرددهنده می خواهیم دوباره برای اهدای سلول بنیادی به خواهر یا برادرش مراجعه کند.
۳) نگهداری خون بندناف نیازمند تانک های ازت است که هزینه زیادی دارد. پیوند سلول بنیادی خون بندناف برای خود فرد دور از عقل است. اساس پیوند سلول های بنیادی، جایگزینی سلول های بنیادی معیوب با سلول های بنیادی سالم است. اگر والدین به ذخیره خون بندناف فرزندشان در بانک های خصوصی بندناف تاکید دارند باید بدانند که اگر کودکی با بیماری های ژنتیک و متابولیک به دنیا بیاید تمامی سلول های او از لحاظ آن بیماری معیوبند. بنابراین دور از عقل است که دوباره سلول های بنیادی خون بندناف این فرد را به او برگردانیم.
پیوند سلول های بنیادی تنها در بیمارستان شریعتی انجام می شود
تنها بانک خون بندناف عمومی کشور که تا به حال از نمونه های آن برای پیوند استفاده شده و جان بیمار محکوم به مرگ را نجات داده، بانک خون بندناف بیمارستان شریعتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران است. این مرکز تنها بانک کشور است که استانداردهای جهانی لازم را رعایت کرده است. خانواده ها باید بدانند که ما در این مرکز فقط عمل انبار کردن خون های استخراج شده از بندناف را انجام نمی دهیم، بلکه متخصصان ما مهم ترین قسمت پیوند سلول های بنیادی یعنی پیوند سلول های بنیادی به بیمار را انجام می دهند که کاری تخصصی و علمی است.
برای اطمینان از استانداردهای بین المللی این مرکز می توانید به پایگاه بین المللی اهداکنندگان سلول های بنیادی http: //www. bmdw. org مراجعه کرده و در قسمت Adresses کشور ایران را جستجو کرده و Iranian Stem Cell Donor Program ISCDP را بیابند. لازم به ذکر است کشورهای پیشرفته ای مانند ژاپن، سوئد، فرانسه وآلمان تنها یک بانک عمومی خون بندناف را دارند و کشور ما هم به این افتخار رسیده است. بانک اهداکنندگان غیرخویشاوند از ۱۱ کشور منطقه (عراق، ترکمستان، ترکیه، روسیه، آذربایجان، قطر، امارات و…) بیمار می پذیرد و تنها پناهگاه کودکان سرطانی است.
بانک اهداکنندگان غیر خویشاوند سلول های بنیادی
موضوع صحبت ما در این گفت وگو پیوند سلول های خون بندناف است، اما امروزه در کشورهای پیشرفته برای کمک به بیماران از روشی جدید تر استفاده می شود. هر ایرانی می تواند به بانک اهداکنندگان غیرخویشاوند مراجعه کند و با اهدای سلول های بنیادی خود جان یک بیمار نیازمند را نجات دهد.
مزایای این روش
در این روش سلول بنیادی فرد دهنده نگهداری نمی شود بلکه تنها چند سی سی خون از او گرفته و آزمایش HLA برایش انجام می شود. این فرد اطلاعات خود را به ما می دهد و اگر بیماری به ما مراجعه کرد و نیاز مبرمی به سلول های بنیادی داشت، ما با دهنده تماس می گیریم و او برای اهدا مراجعه می کند. پیشتر فرد دهنده باید برای اهدای سلول بنیادی بیهوش می شد و قسمتی از مغز استخوان خود را اهدا می کرد، اما با روش های نوین فرد ظرف چند ساعت بدون بیهوش شدن و از دست دادن عضو خودش می تواند سلول های خود را اهدا کند. مغز استخوان فرددهنده دوباره سلول های بنیادی را برای او می سازد. به علاوه در مقایسه با پیوند سلول های بنیادی خون بندناف می توان سلول های بنیادی کافی را از دهنده دریافت کرد و حتی اگر بدن بیمار پیوند را رد کرد از دهنده خواهش می شود دوباره برای اهدا مراجعه کند. شما می توانید برای اطلاعات بیشتر به پایگاه http: //www. iscdp. org مراجعه کنید.
منبع : مجله شهرزاد