به دنیا آوردن نوزادی سالم و تندرست یکی از مهم ترین اهداف والدین است و به دلیل آن که جنین ارتباط محکمی با مادر دارد، سلامت مادر، رشد جسمانی جنین را تضمین خواهد کرد.
تغذیه از عوامل مؤثر دیگری است که در روند بارداری و رشد جنین نقش بسزایی دارد بطوری که هر چه تغذیه زن باردار کیفیت بهتری داشته باشد، رشد جنین بهتر خواهد بود و در آینده با مشکلات کمتری روبه رو خواهد شد. اهمیت دادن به نوع تغذیه و پرهیز از موادغذایی مضر یا کم ارزش از برنامه های اصلی یک زن باردار است که باید به آن توجه شود.
انواع چربی ها
چربی ها یکی اجزای مهم تشکیل دهنده بدن انسان هستند که با توجه به سن و جنس، میزان آن در بدن متفاوت است. چربی ها بطور متعادل ۱۵ تا ۲۵ درصد از وزن خشک بدن را تشکیل می دهند و ممکن است به صورت مولکو ل هایی مجزا و یا در ترکیب با سایر عناصر وجود داشته باشند.
دکتر شهرام آگاه، متخصص داخلی و عضو هیئت علمی دانشگاه ایران در این خصوص می گوید: چربی ها منبع اصلی انرژی در بدن به شمار می روند بطوری که هنگام روزه داری یا رژیم غذایی چربی های اضافی بدن مصرف می شوند. چربی ها در قسمت های مختلف بدن ذخیره می شوند. ذخیره چربی ها در شکم باعث چاقی شکمی می شود که در نهایت شانس ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد. چاقی شکمی که اغلب در مردان مشاهده می شود خطرناک تر است در حالی که چاقی از نوع افزایش سایز باسن بیشتر در زنان دیده می شود که خطرات کمتری نسبت به چاقی شکمی دارد.
چربی خون به اشکال مختلف دیده می شود که دو فرم عمده آن در خون به صورت تری گلیسیرید و کلسترول وجود دارد. تری گلیسیریدها از ترکیب اسیدهای چرب با گلیسیرین به وجود می آیند و کلسترول ترکیب اسیدهای چرب با پروتئین است که به صورت لیپوپروتئین در خون جابه جا می شود.
دکتر آگاه می گوید: کلسترول نوعی چربی است که در انواع مختلف HDL، LDL و VLDL وجود دارد. تفاوت انواع مختلف کلسترول در میزان پروتئین آنها است. کلسترول از نوع HDL پروتئین بیشتری دارد و کلسترول آن کمتر است درحالی که کلسترول از نوع LDL و VLDL پروتئین کمتری دارد و کلسترول آن بیشتر است. مطالعات گوناگون ثابت کرده است افزایش LDL خون باعث تصلب شرایین می شود و شانس ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد، در حالی که کلسترول از نوع HDL احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.
دکتر آگاه مهم ترین عامل افزایش کلسترول از نوع HDL را ورزش می داند و می گوید: افرادی که بطور منظم ورزش کرده و چربی حیوانی کمتری مصرف می کنند، کلسترول LDL خون آنها افزایش پیدا نمی کند. همچنین مصرف غذاهای دریایی مانند ماهی تأثیر خوبی در کاهش LDL دارد، زیرا چربی موجود در گوشت ماهی از نوع چربی غیراشباع است که امگا ۳ نام دارد و باعث کاهش چربی مضر خون می شود. از طرفی مصرف زیاد گوشت قرمز و غذاهای پرچرب می تواند میزان کلسترول LDL را در خون افزایش دهد.
افزایش نیاز بدن در بارداری
در دوران بارداری به دلیل افزایش نیاز به موادغذایی و تأمین نیازهای جنین و جفت، ممکن است مصرف چربی ها افزایش پیدا کند. همچنین کاهش فعالیت زن باردار او را در معرض چاقی و افزایش توده چربی های بدن قرار می دهد. با توجه به آن که نوع موادغذایی مصرفی نسبت به مقدار آن در دوران بارداری اهمیت بیشتری دارد، بنابراین لازم است زن باردار بداند به جای افزایش مقدار غذای روزانه خود کیفیت موادغذایی مصرفی را افزایش دهد و موادغذایی کم ارزش مانند شیرینی جات و چربی ها را کمتر استفاده کند.
دکتر ملیحه عرب، متخصص زنان و استاد دانشگاه، تغییرات اشتها را در بارداری طبیعی می داند و می گوید: در دوران بارداری بطور طبیعی برای افزایش وزن لازم، اشتها کمی افزایش پیدا می کند و می تواند سبب پرخوری یا تغذیه نامناسب زن باردار شود. بنابراین زمانی که قبل از باردار شدن تغذیه مناسب و سالمی داشته اند در این دوران برای تأمین میزان انرژی بیشتر فقط کافی است که فواصل تغذیه آنها طولانی نباشد، لذا دریافت روزانه ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوکالری اضافی برای آنها کافی است که به عبارتی یک تا سه لقمه است. کمترین و بیشترین میزان آن در زنان چاق و لاغر متفاوت است بطوری که نیاز به افزایش وزن و تغذیه افراد چاق کمتر است در حالی که زنان لاغر و یا با اندامی متوسط نیاز بیشتری دارند. در هر حال افزایش وزن نباید بیشتر از یک تا دو کیلوگرم در ماه باشد.
مصرف چربی زیاد و عوارض آن
تحقیقات نشان داده است میزان مصرف چربی ها در رژیم غذایی افزایش یافته است. یک بررسی بومی ۴۰۰ دختر دانشجو، متوسط مصرف چربی روزانه آنها را بیشتر از حد متعادل گزارش داده است. این در حالی است که زیاده روی در مصرف چربی ها باعث چاقی، افزایش چربی خون، فشار خون، سکته قلبی و سرطان می شود.
به گفته دکتر عرب، مهم ترین مشکل حاصل از مصرف زیاد چربی در بارداری، چاقی است که علاوه بر عوارض بارداری، باعث زایمان سخت خواهد شد. همچنین ممکن است افزایش وزن اضافه پس از زایمان از بین نرود. تحقیقات نشان داده است، شش ماه پس از زایمان، حدود دو تا سه کیلوگرم از اضافه وزن دوران بارداری باقی می ماند و در صورتی که افزایش وزن در بارداری زیادتر از حد باشد، احتمال باقی ماندن چاقی پس از زایمان بیشتر است.
دکتر الهام امام جمعه، متخصص زنان و زایمان در این باره می گوید: به دلیل تغییرات فیزیولوژیک در بارداری ممکن است میزان چربی های خون کمی افزایش پیدا کند، بنابراین لازم است اهمیت بیشتری به تغذیه زن باردار داده شود. در صورتی که زن بارداری سابقه افزایش چربی خون داشته باشد، باید علاوه بر رعایت رژیم غذایی، در دوران بارداری تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرد.
وی در ادامه می افزاید: چاقی و افزایش چربی خون در بارداری عوارض زیادی برای مادر و جنین به دنبال دارد. چاقی مادر و به دنبال آن درشتی جنین می تواند احتمال زایمان به طریق سزارین را افزایش دهد. از طرفی نقایص لوله عصبی جنین در زنان چاق و یا با چربی خون بالا بیشتر مشاهده می شود. عوارض و بیماری های قلبی و عروقی علاوه بر زنان باردار در جنین نیز افزایش پیدا می کند. مصرف مواد غذایی پرچرب بخصوص در هفته های اول بارداری می تواند بر عملکرد مغز جنین اثر بگذارد و او را دچار عوارض ناگواری کند.
به گفته دکتر آگاه افزایش چربی خون باعث تصلب شرایین می شود. از طرفی به دلیل آن که در دوران بارداری جریان خون کاهش پیدا می کند احتمال لخته شدن خون بیشتر می شود. لذا توصیه می شود زنان باردار علاوه بر رعایت رژیم غذایی، روزانه فعالیت بدنی و ورزش کنند تا از لخته شدن خون شان پیشگیری شود. از طرفی افزایش چربی خون در بارداری باعث صدمه به جفت می شود و مانع از خونرسانی به جنین شده و می تواند اختلالاتی را در جنین به وجود آورد.
پیشگیری و رژیم غذایی مناسب
مصرف چربی ها در بارداری مانند قبل از آن باید محدود شود. تغییرات و اصلاحاتی که در نوع مواد غذایی مصرفی داده می شود علاوه بر این که سلامت زن باردار را تضمین می کند باعث سلامت جنین در کل دوران زندگی او، نوجوانی و جوانی اش می شود.
دکتر عرب در این خصوص توصیه می کند، مصرف مواد غذایی پرچرب مانند کره، روغن، سس و خامه در رژیم غذایی کاهش داده شود. البته چربی ها به علت تأمین بعضی از اسیدهای چرب ضروری و ویتامین های محلول در چربی باید در حد متعادل مصرف شوند. با توجه به آن که در اکثر مواد غذایی مصرفی از جمله گوشت، لبنیات و تخم مرغ مقداری چربی وجود دارد، قطعاً بدن انسان با کمبود چربی ها روبه رو نخواهد شد. بنابراین تا حد ممکن باید از خوردن غذاهای سرخ شده، کله پاچه و چربی های حیوانی اجتناب شود. به عنوان مثال می توان به جای سس آماده از روغن زیتون استفاده کرد.
همچنین می توان به جای سرخ کردن مواد غذایی، آنها را به صورت آبپز یا کبابی مصرف کرد. گوشت ماهی در وعده های غذایی گوشتی جایگزین شود. مصرف گردو، بادام، کنجد و انواع آجیل نیز در گروه چربی ها محسوب می شوند و در صورتی که به مقدار متعادل و کم مصرف شوند جایگزین خوبی برای چربی های حیوانی هستند.
منبع : روزنامه ایران