حاملگی و زایمان از وقایع ویژه زندگی زنان است. سزارین یا در اصطلاح فارسی « رستمانه » یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در شرایط ویژه ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد به کار می رود و در آن یک برش بر روی جدارشکم (همه لایه های آن) و یک برش هم بر روی رحم ایجاد می شود تا زایمان میسر گردد.
کاهش درد زایمان، پیشگیری از خطرات احتمالی برای نوزاد، جلوگیری از مشکلات بعدی در ارتباطات جنسی از جمله بهانه هایی است که این روزها دستاویز اغلب زنان برای انتخاب زایمان به شیوه سزارین است. آمارهای سزارین در سال های اخیر در کشور ما روند صعودی این شاخص مهم را در بسیاری از نقاط کشور بویژه شهرهای بزرگ نشان می دهد و این در حالیست که امروزه در کشورهای پیشرفته زایمان طبیعی را یک موفقیت بزرگ برای زنان می دانند و سزارین را یک شکست تلقی می کنند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی تنها ۵ تا ۱۵ درصد زایمان ها باید به طریق سزارین انجام شوند و با وجود اینکه در کشورهای اروپایی زایمان با روش سزارین ۱۰ تا ۳۰ درصد زایمان ها را شامل می شود، در کشور ما این روش زایمان افزایش و رشد قابل ملاحظه ای نسبت به زایمان طبیعی داشته و بر طبق آمار ۴۰ تا ۷۰ درصد زایمان ها در ایران، با روش سزارین صورت می گیرد که از آمار استاندارد جهانی بسیار بیشتر است (به عنوان مثال ۸۵ درصد زایمان ها در ایرلند و ۸۹ درصد زایمان ها در امارات متحده به شکل طبیعی انجام می شود).
هرچند استفاده از سزارین در موارد اورژانسی زایمان نظیر مطابق نبودن سر جنین با لگن مادر، زجر جنین، طرز قرار گرفتن غیرعادی جنین، مشکلات مربوط به جفت و بندناف، سزارین قبلی که (اگر علت سزارین قبلی در حاملگی جدید وجود نداشته باشد بیمار می تواند تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان، زایمانی طبیعی انجام دهد)، جنین های نارس و دیررس (کمتر از ۳۸ هفته و بیشتر از ۴۲ هفته)، جنین های دارای مشکلاتRH خون (به این دلیل که به اندازه کافی قوی نیستند که زایمان طبیعی را تحمل کنند)، چند قلویی، موارد متفرقه مانند عفونت هرپسی در ناحیه تناسلی، فشارخون بالا، تومورهای فیبروییدی، بیماری قند، ایدز مادر و… روش انتخابی و مناسبی است، اما متأسفانه برخی از خانم ها سزارین را مد می پندارند و فکر می کنندکه هر کس مدرن تر و یا امروزی تر است بایدسزارین شود! سزارین برای نوزادشان بهتر است چرا که «فشار» بر روی سر بچه وارد نمی شود! غافل از اینکه همین فشاری که جنین تحمل می کند برای او حتی مفید هم هست چرا که با حالت مکشی که ایجاد می کند ریه های او را پاک می نماید و درست به همین علت است که نوزادان زایمان طبیعی مشکلات تنفسی کمتری نسبت به سزارینی ها دارند (بچه هایی که با روش طبیعی به دنیا آمده اند، بهره هوشی بالاتر دارند)
باید گفت که با وجود پیشرفت های پزشکی و افزایش امنیت اعمال جراحی، با این حال یک سزارین، خالی از خطر و عوارض نیست؛ عوارض زایمان به روش سزارین به طور کلی به دو بخش تقسیم می شوند که بخشی عوارض مربوط به مادر است نظیر: خونریزی های پس از عمل( که دو برابر زایمان طبیعی است)، لخته های خونی (در برخی موارد بسیار خطرناک و حتی کشنده هستند)، عفونت و چسبندگی هایی در رحم و لوله ها و حتی روده ها، عوارض بیهوشی و دردهای مربوط به بخیه ها (در مقایسه با زایمان طبیعی که معمولا فرد زایمان کرده، از فردای زایمان می تواند راه رفتن و فعالیت عادی را از سر بگیرد خانمی که سزارین شده تا چندین روز از دردهای شکمی و محل بخیه ها شاکی است) آمبولی و مشکلات روانی و خطر جراحی های اضافی (مثل خارج کردن کامل رحم یا جراحی های ترمیمی برای مثانه و…) از دیگر مشکلات مطرح هستند؛ ضمن اینکه زمان بستری مادر در بیمارستان تقریباً دو برابر و نیم زایمان طبیعی است و سزارین بار مالی بیشتری را به خانواده وارد می آورد. (حدود ۴ برابر) همچنین در رابطه با احتمال مرگ و میر مادر، مرگ مادر در سزارین دوتا چهاربرابر زایمان طبیعی است و مرگ نوزادی پانزده برابر افزایش می کند!
همانگونه که گفتیم زایمان به روش سزارین عوارضی را نیز برای کودک دارد که از آن جمله می توان به مستعد شدن کودک برای بیماری های تنفسی و افزایش خطر ابتلا به آسم، یرقان، کم کردن تحمل عوامل حساسیت زا در کودک و… اشاره کرد (البته منظور اینست که احتمال بروز این مشکلات در نوزادان سزارینی بیشتر از نوزادان زایمان طبیعی است نه این که حتماً در هر نوزادی که با روش سزارین به دنیا می آید این مشکلات نیز پیش می آید)؛ جالب است بدانید که تحقیقات اخیر نشان داده است سندروم مرگ ناگهانی نوزادان در ماه های نخست، در نوزادانی که به شیوه سزارین متولد می شوند نیز تا ۳ برابر بیشتر است.
متأسفانه با وجود همه خطراتی که برشمردیم باید گفت که طرفداری از سزارین این روزها علاوه بر مادران از جانب پزشکان نیز با استقبال روبرو شده است و برخی از پزشکان به خاطر اینکه ریسک یک زایمان را متحمل نشوند فوراً بیمار را سزارین می کنند (البته کمبود امکانات در زایمان طبیعی، تسهیلات کمتر بیمه و روش نادرست زایمان طبیعی در شرایط فعلی در تصمیم به سزارین مادر توسط پزشک بی تأثیر نیست)؛ از نظر پزشکان زایمان طبیعی ۳ تا ۴ برابر سزارین دردسرساز است ولی تعرفه هایی که به آن اختصاص داده شده است خیلی کمتر از سزارین است که این موضوع نیز بر افزایش سزارین در ایران دامن می زند درحالی که در کشورهای پیشرفته دنیا تسهیلات ویژه ای برای زایمان طبیعی اختصاص داده اند که افراد را به آن ترغیب می کند.
به هر حال انتخاب چگونگی زایمان حق هر مادری است ولی آنچه این انتخاب را آگاهانه تر می کند اطلاع رسانی درست و به موقع به مادران و خانواده ها درباره عوارض سزارین و مزایای زایمان طبیعی است که خوشبختانه این مهم در دستور کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور قرار دارد و امید است با همکاری نزدیک رسانه ها و حمایت مؤثر، مستقیم و بیش از پیش مسئولان و دست اندرکاران بخش بهداشت و درمان کشور در سال های آتی شاهد کاهش زایمان مادران به روش سزارین در کشور باشیم.
منبع : روزنامه کیهان