طبق آمارهای موجود بیش از 15 درصد از زوج های جوان کشورمان نابارورند و قدر مسلم این مسئله، موجبات رنجش خاطر زوج ها را در زندگی مشترکشان رقم می زند. از این رو پزشکان تلاش کرده اند تا با ابداع روش های نوین درمان ناباروری، بذر امیدی در دل این افراد بکارند. طبق گفته پزشکان برای باروری نیاز به تخمك، اسپرم، مسیر و محیط سالم وجود دارد و در نتیجه درمان های ناباروری نیز بر این اساس صورت می گیرند. دارو درمانی، اهداء رحم، اهداء جنین و رحم جایگزین و یا اجاره ای، آی یو آی، آی وی اف از جمله روش های درمانی ست که متخصصان از آن نام می برند.
روش های درمان ناباروری
دکتر فاطمه داوری فوق تخصص نازایی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص روش های درمان ناباروری به مهرخانه گفت: در واقع ما از روش های درمان ناباروری برای زنان، زمانی استفاده می کنیم که راه های دارودرمانی را پشت سرگذاشته و نتیجه ای کسب نکرده باشند.
دارو درمانی
وی ادامه داد: اختلال در تخمک گذاری از شایع ترین علل ناباروری در زنان است؛ بر همین اساس در اغلب روش های درمانی یكی از داروهایی كه تخمك گذاری را تحریك می كند وجود دارد، به خصوص برای زنانی كه مشكل تخمك گذاری دارند و در اغلب موارد نیز پاسخ مناسب داده و منجر به باروری می شود. داروهای متنوع خوراكی مثل كلومیفن و تزریقی مثل آمپول های محرك تخمدان، از جمله این داروها هستند. البته استفاده از داروهای درمانی نیز یک دوره درمانی 3 تا 6 ماهه را می طلبد.
«آی یو آی» یا تلقیح مصنوعی مایع منی
داوری تصریح کرد: روش دیگری که از آن نام برده می شود، روش تلقیح مصنوعی مایع منی ست. این روش در مواردی که علت نازایی مربوط به مرد است یا زنانی كه مشكل ایمونولوژیك یا مشكلات مربوط به دهانه رحم دارند، استفاده می شود، در واقع در این روش در شرایط آزمایشگاهی، مایع حاوی اسپرم تغلیظ شده و با سرنگ از طریق واژن به داخل رحم تزریق می شود. وی اضافه کرد: در واقع فرد در این روش نیازی به عمل ندارد و از روش دیگر که آی وی اف هست بسیار ارزان تر خواهد بود. البته این روش برای اینکه اثرگذار باشد، نیاز به اسپرم مناسب دارد.
تلقیح مصنوعی جنین داخل رحم (آی وی اف)
داوری در ادامه به روش آی وی اف اشاره کرد و بیان داشت: آی وی اف روش دیگری ست که با استفاده از تكنولوژی پیچیده آزمایشگاهی، تخمك به دست آمده از تخمدان زن را با اسپرم تلقیح كرده و سپس تخم حاصل در محیط آزمایشگاهی 48 تا 72 ساعت نگهداری شده و رشد داده می شود و پس از اطمینان از نبود اختلالات ژنتیك، تخم رشدیافته را در رحم مادر می كارند. این فوق تخصص نازایی تصریح کرد: از این روش برای موارد عدم موفقیت در درمان تنبلی تخمدان و همینطور در تمام موارد انسداد لوله ها و كاهش شدید اسپرم، استفاده می شود.
اهداء تخمک
داوری اضافه کرد: در بعضی موارد علل ناباروری به گونه ای نيست كه با تجويز دارو يا روش های پيشرفته درمان ناباروری، بتوان آنها را رفع كرد. برای مثال برخی زنان به خاطر سن بالا، يائسگي زودرس و اختلالات ديگر، عليرغم سالم بودن ارگان های باروری به علت نداشتن تخمك، از امكان باروری محروم اند. در اين افراد تنها راه باروری دريافت تخمك اهدايی از يك داوطلب است. وی ادامه داد: در این روش نیاز به اهدا کننده ای ست که پس از بررسی شرایط وی، از جمله: متأهل بودن، داشتن سن زیر 35 سال و گذراندن یک بارداری سالم، در محيط آزمايشگاه، تخمك اهدايی وی توسط اسپرم های مرد كه همسر گيرنده تخمك است، لقاح می يابد و جنين حاصله از اين لقاح به رحم زن نابارور منتقل می شود.
ناگفته نماند که اولين كودك حاصل از اهدای تخمك در جهان در سال 1984 متولد شده است و اين روش هم اكنون در كشور ما پس از طی مراحل شرعی و قانونی آن، سال هاست كه مورد استفاده قرار می گيرد. داوری در خصوص روش اهدا تخمک به بیان چند نکته پرداخت و اظهار داشت: لازم است زوجی كه می خواهند با روش اهدای تخمك تحت درمان قرار گيرند، تحت مشاوره باشند و تمام جوانب اين كار اعم از مسائل روحی، روانی و ساير مسائل را درنظر بگيرند و با آگاهی كامل درمان را آغاز كنند. وی ادامه داد: همچنین آزمايش های اوليه پيش از درمان، بايد به طور كامل انجام شود و حتی بهتر است خصوصيات فيزيكی فرد گيرنده و اهداكننده تخمك هماهنگ باشد؛ خصوصياتی مثل رنگ پوست، رنگ چشم، رنگ مو و ساختمان بدنی، ارزيابي روان شناختی فرد اهدا كننده تخمك نيز بسيار توصيه مي شود.
اهداء جنین
بسیاری از زوجین محروم از داشتن فرزند، با داشتن مشکلاتی از قبیل نداشتن تخمک سالم، نداشتن اسپرم و یا عدم امکان باروری جنین، امکان مشارکت در تشکیل جنین بیولوژیکی خود را نداشته و در این ارتباط ناچار به استفاده از روش اهدای تخمک و در غیر این صورت، جنین اهدایی هستند. دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران از روش دیگری نیز نام برد و بیان داشت: اهدا جنین روش دیگری ست که مورد استفاده قرار می گیرد؛ در واقع زمانی که جنین انتقالی حاصل از لقاح تخمک و اسپرم غیر زوج گیرنده باشد، اهدای جنین محسوب می شود.
وی ادامه داد: اهدای جنين در دو مورد انجام می شود؛ از یک سو در مواردی كه مشكل ناباروری مربوط به مرد است و مرد قادر به توليد اسپرم نيست و (نه در نمونه مایع منی و نه در بیوپسی بیضه ها)، در این صورت ناگزير بايد از اهدای جنين استفاده شود. از سوی دیگر نیز در بیمارانی که احتمال انتقال بیماری های ژنتیکی به نسل بعد وجود دارد؛ شامل بیماری های ژنتیکی وابسته به جنس، مثل هموفیلی یا ناهنجاری های مادرزادی که با اهدای جنین قابل برطرف شدن باشد. در این روش از اهدا تخمک و اسپرم یک زوج دیگری که مشکل نازایی ندارند و تمایل به اهدای جنین دارند، استفاده می شود.
داوری اضافه کرد: روند اهدای جنين به اين ترتيب است كه زوجين بعد از مراجعه به مركز ناباروری و محرز شدن اين مسئله كه با هيچ كدام از روش های درمان ناباروری امكان درمانشان وجود ندارد، به واحد مددکاری ارجاع می شوند. مددکار توضیحات کامل درباره مسائل مختلف، ناشناس ماندن، طول زمان انتظار و … را ارائه می کند و پس از طی مدت انتظار، نامه ای برای دادگاه خانواده و پزشكی قانونی برای احراز صلاحیت اخلاقی و جسمی و اجتماعی دريافت می كنند، زوجین پس از صدور مجوز و موافقت حقوقی می توانند در سیکل درمانی قرار بگیرند. در حال حاضر در پژوهشگاه رویان با توجه به ضوابط، اهدای جنین ناشناس، فقط از طریق جنین های منجمد شده قبلی به زوج های نابارور استفاده می شود. این فوق تخصص ناباروری تصریح کرد: اهدای جنین؛ یك روش درمانی موثر و امیدبخش برای بسیاری از زوج های نابارور است.
لازم به ذکر است، براساس “قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور” و آیین نامه اجرایی آن، هرگاه ناباروری زوجین قانونی و شرعی، هریک به تنهایی یا هر دو پس از اقدامات پزشکی اثبات شود، مراکز تخصصی درمان ناباروری ذیصلاح مجاز خواهند بود که با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در قانون، نسبت به انتقال جنین های حاصل از تلقیح خارج از رحم زوج های قانونی و شرعی، و پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین، به رحم زن زوج نابارور اقدام کنند.
رحم جایگزین
روش دیگری که شاید شما هم بسیار بیش تر از روش های دیگر نام آن را شنیده باشید، روش رحم جایگزین و یا رحم اجاره ای ست.
در واقع از میان این روش‌ها، امروزه رحم اجاره‌ای یا جایگزین به یکی از بحث‌برانگیزترین روش‌های درمان نازایی و ناباروری تبدیل شده؛ چرا که از یک سو می‌تواند راه حلی مفید برای حفظ خانواده زوج‌های نابارور باشد و از سوی دیگر آثار روحی ناگواری را ممکن است برای مادر جایگزین و مادر اصلی به همراه داشته باشد. داوری در خصوص این روش گفت: در این نوع بارداری، تخمک مادر با اسپرم پدر، خارج از رحم بارور می‌شود و سپس در رحم جای می‌گیرد. در این حالت تخمک زنی که جنین را در رحم خود رشد می‌دهد، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و زن، تنها رحم خود را به مدت ۹ ماه و تا به دنیا آمدن نوزاد، در اختیار جنین زوجین نابارور قرار می‌دهد.
وی تصریح کرد: یکی از علل مهم ناباروری، ناتوانی مادر یا همان زوجه در حمل و پرورش جنین در رحم است. جایگزینی رحمی، زمانی ضرورت می یابد که زوجین واجد همه عوامل دخیل در شکل گیری فرزند هستند، ولی به دلیل فقدان رحم یا رحم سالم، امکان داشتن فرزند از آنها سلب شده است. تکنولوژی لقاح خارج رحمی این امکان را برای چنین زوج هایی فراهم نموده که جنین حاصل از لقاح تخمک مادر و اسپرم پدر متقاضی درمان، با روش رحم جایگزین در آزمایشگاه جنین شناسی، در موقعیتی مناسب به رحم شخص ثالث انتقال یابد.
این فوق تخصص نازایی اضافه کرد: زوج هایی کاندید این درمان هستند که همسر آنها بدون رحم متولد شده و یا به دلایلی رحم آنها توسط جراحی برداشته شده است و یا اینکه به علت بیماری های مختلف مثل دیابت، بیماری های قلبی، فشار خون و یا بیماری های بدخیم دیگر، مجوز پزشکی برای حاملگی را ندارند.
داوری در پایان خاطر نشان کرد: با توجه به روش های درمانی که در کشور در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرد، من به طور قطع می توانم بگویم که تا بیش از 99 درصد نازایی ها قابل درمان است و ما نابارور، به معنای عدم توانایی در داشتن فرزند، نداریم.