در قسمت های اول و دوم رژیم غذایی دوران بارداری به اصول تغذیه ای زنان باردار و نیز نکات تغذیه خانم های دارای اضافه وزنی که باردار می شوند، پرداختیم، در این مطلب به نکات تغذیه ای که در شرایط خاص و ویژه باید مورد توجه قرار گیرند، اشاره می کنیم.
بیماری های خاص و رژیم غذایی دوران بارداری
ديابت :
برعكس آنچه تصور مي شود، قندها، ديابت حاملگي را ايجاد نمي كنند بلكه در اثر افزايش وزن ناشي از مصرف قند، در افرادي كه مستعد هستند، ديابت بروز مي كند. براي پيشگيري از افزايش وزن بيش از حد در دوران بارداري در كساني كه مستعد هستند يا آزمايش قند خون ناشتاي ابتداي بارداريشان غير طبيعي بوده، رژيم غذايي پيشگيري توصيه مي گردد؛ به صورتي كه متعادل باشد، با پروتئين زياد و انرژي كم :
# قند (شكر معمولي) را حذف كرده و مصرف قند هاي ساده با جذب سريع مانند گلوكز عسل و شيريني ها، فروكتوز عسل و لاكتوز شير را كاهش دهيد.
# مواد غذايي نشاسته اي و چرب را كمتر مصرف كنيد و براي كاهش اشتها، نمك اضافي غذا را حذف كنيد.
# رژيم غذايي شما بايد غني از گوشت هاي بدون چربي و يا ماهي تازه باشد.
# مصرف سبزي هاي غير نشاسته اي مانند هويج، اسفناج، لوبيا سبز، كاهو و گوجه فرنگي و ميوه هاي كم شيرين مانند گريپ فروت، توت فرنگي (كه به خوبي ضد عفوني شده)، تمشك و … را افزايش دهيد.
# مصرف مايعات مناسب مانند آب، دم كرده هاي گياهي، شير و .. را افزايش دهيد تا از بروز عفونت ادراري پيشگيري كنيد.
افزايش فشار خون، بيماري هاي قلبي :
رژيم غذايي كم نمك، در صورتي كه اين رژيم به دليل بيماري قلبي يا عروقي قبلی ، و پيش از بارداري تجويز شده باشد، ادامه مي يابد وگرنه حتي در مسموميت بارداري (افزايش فشارخون به همراه علائم ديگر)، كاهش مصرف نمك توصيه مي شود. به منظور كاهش مصرف سديم برنج را نسبت به غلات ديگر، بيشتر مصرف كنيد چون سديم كمتري دارد. گوشت را بخارپز يا كباب كنيد زيرا آب پز كردن با نمك كم، آن را بدطعم مي كند. براي بهبود مزه غذا، از روغن هاي گياهي مايع، هنگام طبخ غذا و تهيه سالاد استفاده كنيد.
به اين نكته توجه كنيد :
ورم ملايمي كه معمولا در سه ماهه سوم بارداري به وجود مي آيد و صبح ها در تمامي بدن گسترده مي باشد و تا شب در اثر نيروي جاذبه زمين به تدريج پايين آمده و در پاها تجمع مي يابد، طبيعي است و نيازي به محدوديت مصرف نمك نيست.
عفونت ادراري :
بسياري از مواد غذايي، مخاط مثانه را تحريك مي كنند و يا باعث قليايي شدن ادرار مي شوند؛ مصرف آن ها را محدود كنيد و در صورت ابتلا به عفونت ادراري، مصرفشان نكنيد :
ادويه ها : فلفل سياه، فلفل قرمز، خردل، و …
فرآورده هاي گوشتي نمك سود : سوسيس كالباس و …
سيرابي، گوشت هاي كنسرو شده و صنعتي
مواد غذايي غني از تركيبات گوگردي مانند تربچه، سير، پياز، مارچوبه و ….
نوشيدني هاي غني از گزانتيك مانند چاي و قهوه
براي شستشوي مجاري ادراري حداقل 2 ليتر در روز آب بنوشيد به شرطي كه آب قليايي نباشد.
خودداري از مصرف مواد غذايي كه قليا زا هستند مانند اسفناج، ترشك، پياز، گوجه فرنگي، گيلاس، زردآلو و به خصوص آب سيب كه موجب رشد باكتري هاي مولد عفونت ادراري مي باشند.
رژيم غذايي خود را از مواد غذايي اسيد زا غني كنيد. غذاهايي مانند گوشت هاي لاغر، ماهي ، تخم مرغ، پنير، شكلات و غذاهايي كه كمتر قابل تخمير است مانند برنج، نشاسته، نان برنجي و نان برشته.
كم خوني :
علت اصلي كم خوني در دوران بارداري، كمبود آهن است. براي پيشگيري از كم خوني فقر آهن در دوران بارداري علاوه بر توصيه به مصرف منظم و روزانه مكمل آهن از شروع هفته 16 بارداري تا 3 ماه پس از زايمان، نكات تغذيه اي زير را توصيه مي كنيم :
در برنامه غذايي روزانه حتما از حبوبات و حتي الامكان از گوشت و مرغ و ماهي استفاده نماييد.
از ميوه هاي خشك مثل كشمش و خرما، برگه زردآلو، برگه آلو، توت خشك و انجير خشك و انواع مغزها مثل پسته، بادام، گردو و فندق به عنوان ميان وعده هاي سرشار از آهن استفاده كنيد.
نوشيدن چاي، قهوه، و دم كرده هاي گياهي و نيز تناول نان تخمير نشده، چغندر، برگ چغندر و ريواس و نيز تنقلاتي چون شكلات و نوشابه ها باعث كاهش جذب آهن مي شوند پس از يك ساعت قبل تا دو ساعت بعد از مصرف مواد غذايي حاوي آهن و يا قرص آهن از استفاده از آن ها خودداري نماييد.
همراه با غذا سالاد حاوي گوجه فرنگي، كاهو، كلم، فلفل دلمه اي وهمچنين سبزيجات تازه ( مثلا سبزي خوردن)
ميل بنماييد. سبزي ها و ميوه هاي تازه به خصوص مركبات حاوي ويتامين “ث” هستند كه جذب آهن موجود در غذا را افزايش مي دهد. مصرف آب ليمو و آب نارنج نيز همراه سالاد توصيه مي شود.
كلسيم موجود در موادغذايي مثل لبنيات يا سبزيجاتي مثل كلم، جلوي جذب آهن را مي گيرد و بايد فاصله زماني لازم را بين مصرف آن با غذاهاي حاوي آهن رعايت كرد.
حبوبات حاوي ماده اي هستند كه سبب مي شود آهنشان جذب بدن نشود. خيس كردن حبوبات ، تفت دادن آن ها و يا جدا كردن پوست از آن ها سبب از بين رفتن اين ماده شده و آهن حبوبات بهتر جذب مي گردد.
به اين نكته توجه كنيد :
اگر كم خوني با رعايت توصيه هاي بالا و نيز مصرف قرص آهن برطرف نشد، بايد به كمبود “فوليك اسيد” و يا كمبود “ويتامين ب12” شك كنيم.
علت كم خوني ناشي از كمبود فوليك اسيد : داشتن رژيم غذايي ناكافي و نامناسب به مدت طولاني، اختلال در جذب اين ويتامين عليرغم دريافت كافي، افزايش نياز به فوليك اسيد به علت رشد و اسهال طولاني مدت می باشد.
علائم باليني كمبود فوليك اسيد : خستگي، تنگي نفس، زخم در زبان، اسهال، تحريك پذيري، فراموشي، بي اشتهايي، التهاب زبان، كاهش وزن، گيجي، اختلال در رنگ پوست و ايجاد لكه هاي خاكستري روي پوست.
علاوه بر مصرف قرص هاي مكمل كه توسط پزشكتان تجويز مي شود، شما را به مصرف منابع غذايي فوليك اسيد و ويتامين ب12 توصيه مي كنيم :
منابع غذايي فوليك اسيد :
جگر، سبزيجات برگ سبز، اسفناج، چغندر، كاهو، حبوبات شامل لوبيا چشم بلبلي، عدس، ميوه ها شامل گريپ فروت، پرتقال، طالبي، موز، زردآلو، كلم بروكلي، گل كلم نپخته، پسته شام، زرده تخم مرغ، جوانه گندم، تخمه آفتابگردان و سيب زميني.
منابع غذايي ويتامين ب12 : گوشت قرمز، ماهي، دل، قلوه، تخم مرغ، شير و لبنيات
منبع : هفت سیب