سنبل الطبیب ، علف گربه یا والرمان با نام علمی Valeriana officinalis L. گیاهی است پایا، از خانوادهٔ Valerianaceae ، با ریزومهای کوتاه که ساقه های خزنده زیرزمینی ایجاد می کند، ریشه هایی به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر که از ریزوم آن خارج می شود. برگ های آن تک شانه ای، ساقه با گل هایی به رنگ صورتی و گاهی سفید رنگ به آرایش چتر که در سال دوم یا سوم ظاهر می شوند و زمان گل دهی آن هم بین خرداد تا مرداد ماه است. در نواحی شمال ایران و قسمت های مختلف سلسه جبال البرز، در کنار رودخانه ها، نهرها، در مکان های باتلاقی، در بیشه زارها و مراتع اروپا غیر از منتهی الیه جنوبی و شمالی مناطق غرب آسیا می روید.

 

سنبل الطبیب

مشخصه ها و خواص سنبل الطیب

در آلمان، هلند، بلژیک و کشورهای اروپای شرقی بویژه شوروی سابق کشت می گردد. مردم یونان باستان، خاصیت دارویی سنبل الطیب را می شناختند و برای درمان برخی بیماری های عصبی از آن استفاده می کردند. سنبل الطیب هم بصورت سنتی و هم در صنایع دارویی جدید کاربرد دارد. در طب سنتی به عنوان آرام بخش، خواب آور و رفع تشنج کاربرد داشته است. سیری در طب درمانی قدیم استفاده از سنبل الطیب را از قرن شانزدهم تا به امروز در فرانسه، آلمان و هلند به عنوان خواب آور و ضداضطراب نشان می دهد، قسمت مورد استفاده این گیاه در مصارف دارویی ریشه و ریزوم خشک شده یا تازه آن می باشد که به صورت دم کرده مورد استفاده قرار می گیرد. به صورت موضعی هم از جوشانده غلیظ ریشه سنبل الطیب برای تسکین درد های عصبی، عضلانی در محل استفاده می شده است.

 

بوی ناخوشایند دارد اما حمام آن (به صورت کیسه ای پر از گیاه درون آب) به رغم بوی بد آن، برای بهبود استرس، هیجان، اضطراب و بی خوابی در اروپا استفاده می شود.

در بازار دارویی ایران دو فرآورده که از این گیاه تهیه شده است، با نام های «سرامین» و « والرین» به صورت کپسول موجود است. والرین یک گیاه قلبی، معرق، مقوی مغز و معده است. ضد انگل و قاعده آور و بالاتر از همه آرام کننده قوی دستگاه عصبی، دارویی مطمئن برای بحران های عصبی، دلهره، ضعف اعصاب، درمان میگرن و سردرد های شدید عصبی می باشد.

 

از آن بعنوان ضد تشنج، صرع، هیستری، آسم و ناراحتی های روانی مثل سردرد های عصبی، تپش و ترس های شبانه اطفال نام برده شده است.

مطالعات انجام شده بر روی انسان، اثرات آرام بخش سنبل الطیب را تایید می کند و فعالیت ملایم خواب آوری بر روی افراد طبیعی بی خواب و با خواب غیرطبیعی را نشان می دهد. زمان شروع خواب را کوتاه کرده، بی نظمی خواب را اصلاح می بخشد. مواد موثره آن به تازگی کشف شده و عبارتند از والپوترات ها، یک اسانس فرار و یک ترکیب ضد اسپاسم، تانن و آلکالوییدها، کپسول والرین به عنوان داروی مضعف سیستم اعصاب مرکزی عمل می کند ولی مکانیسم دقیق آن به طور کامل شناخته نشده است.

 

مصرف بیش از حد طولانی این گیاه ممکن است عوارضی داشته باشد. از این رو بهتر است به مقدار کم و حداکثر از نظر مدت ۷ تا ۱۰ روز مصرف شود. ضمناً در زمان حاملگی و شیردهی نیز نباید مصرف شود.

 

منابع

۱. گیاهان دارویی، پروفسور هانس کوب، ترجمه محمدرضا توکلی صابری و محمدرضا صداقت، انتشارات روزبهان سال ۱۳۶۸

۲. گیاهان دارویی ، علی زرگری، انتشارات دانشگاه تهران، سال ۱۳۷۶

۳. پرورش، تکثیر گیاهان دارویی، دکتر هادی صمصام شریعت، انتشارات مانی، سال ۱۳۷۳

و سایت های parsbiology.com، داروهای گیاهی رسمی ایران و بانک اطلاعات گیاهان دارویی.