درباره تغذیه با شیر مادر نکات فراوانی وجود دارد که پرداختن به تمام آنها در یک مطلب امکان پذیر نیست. پیشتر در پست هایی مانند فواید تغذیه با شیر مادر از نگاه متخصصان ، نقش شیر مادر درمان بیماری های نوزاد و معجزه شیر مادر به موضوع تغذیه با شیر مادر پرداخته بودیم، تصمیم گرفتیم که این روند را ادامه داده و ابعاد بیشتری از تغذیه با شیر مادر را برای شما مطرح کنیم. امروز بخش اول این مطلب جدید را ارائه می دهیم. فراموش نکنید که بخش دوم این مطلب، یعنی پست همه چیز درباره تغذیه با شیر مادر – بخش دوم را نیز مشاهده کنید.
تغذیه با شیر مادر – آناتومی پستان:
پستان ساختاری غده ای دارد که علاوه بر شیردهی کودک در تحریکات جنسی نیز نقش زیادی را ایفاء می‌کند.
مجاري شيري، بافت هايي كه غدد و مجاري را در جای خود ثابت نگه می دارند همگی در درون پستان وجود دارند؛ همچنین حضور عصب هاي فراوان منجر به احساس فشار شیر در مجرا شده وسبب بروز هر نوع حساسیت در اواخر دوران بارداری و شیردهی می شود.
وجود هاله قهوه ای رنگ بر روی پستان که دارای غدد چربی فراوان است موجب نرم بودن هاله و نوک پستان ها می شود و علاوه بر آن از رشد باکتری ها نیز جلوگیری می کند.
تغذیه با شیر مادر – عملكرد پستان:
از ابتدای بارداری تا اواسط آن برخي از هورمون ها روي غدد ترشح كننده شير در پستان اثر می گذارند و برای تولید شیر آن ها را آماده می کنند؛ به همین خاطر است که اگر مادری بعد از زمان 16 هفتگی جنینش را سقط کند، از پستان هایش ترشح شیر خواهد داشت.
تغذیه با شیر مادر – آغوز:
آغوز در واقع اولین شیر برای نوزاد است که رنگی متمایل به زرد دارد و به دلیل وجود پروتئین و عوامل ایمنی فراوان آن را واکسن اولیه نوزاد می نامند. آغوز در روزهای اولیه زایمان از پستان ترشح می شود؛ بنابراین باید با صبر کودک خود را از آن تغذیه کنید.
تغذیه با شیر مادر – تداوم شيردهي:
در روزهای اولیه زایمان مقدار شیر کم بوده ولی نگران نباشید؛ چون نیاز کودک شما را برطرف می کند. در ادامه با مکیدن فراوان بر مقدار شیر افزوده شده و سینه ها کاملاً پر و سنگین می شوند.
همچنین با شنیدن صدای گریه نوزاد، هورمون هایی در بدن مادر ترشح می شود که در نهایت موجب تولید شیر می گردند.
علائم ديگر افزایش شیر عبارتند از:
*احساس خارش يا سوزش در پستان ها
*احساس پري در پستان ها
*ترشح شير از پستان ها
اگر پستان ها خیلی پر باشند مادر درد کمی را احساس می کند؛ بدین صورت که پس از هر بار مکیدن، کودک شیر را می بلعد و به راحتی مادر صدای قورت دادن آن را می شنود.
البته تعداد مكيدن، قدرت مكيدن، فواصل مكيدن و طول مدت مكيدن نيز بر روي مقدار شير تاثیر دارد
تغذیه با شیر مادر – مزاياي شير مادر:
*وجود ماده ای به نام ايمونوگلوبين اسهال و استفراغ را در کودک کاهش می دهد و کودک را در مقابل ابتلا به بیماری ها نیز مصون نگه می دارد.
*برای پیشگیری از ابتلای کودک به انواع عفونت ها، شيرمادر كامل ترين و بهترین غذا برای نوزاد است.
*شير مادر بدون هزینه و همیشه در دسترس نوزاد است؛ همچنین درجه حرارت مناسبی دارد.
*ابتلا به برخی بیماری ها و مصرف برخی داروها ممانعتی در روند شیردهی نوزاد ایجاد نمی کند.
*مادرانی که شیرده هستند، کودکشان کمتر به سرماخوردگی و عفونت های گوش و گلو مبتلا می شوند.
*کاهش میزان ابتلا به آسم و آلرژي در کودکانی که با شیرمادر تغذیه می شوند.
*برخلاف شیرخشک نیازی به ضدعفونی ندارد و مادر تنها باید قبل از شیردهی پستانهایش را با آب شست و شو دهد.
*بهتر است تغذیه نوزاد با شیرمادر بلافاصله بعد از تولد آغاز شود؛ زیرا مادرانی که با برقراری تماس پوست به پوست به نوزاد خود شیر می دهند در امر شیردهی موفق تر از مادرانی بوده اند که بین شیردهی آن ها فاصله افتاده است.
تغذیه با شیر مادر – اهمیت تغذیه نوزاد بلافاصله پس از تولد:
1)مادر پس از زایمان بی صبرانه منتظر در آغوش گرفتن نوزادش است.
2)جمع شدن رحم و کاهش خونریزی های پس از زایمان با شیر دادن به نوزاد امکان پذیر است.
3)در یک ساعت پس از تولد نوزاد کاملاً آگاه به محیط اطراف است و به خوبی می تواند به محرکات محیطی پاسخ دهد.
4)در ساعت اولیه تولد مکیدن پستان بسیار مهم است؛ چراکه در صورت به تعویق افتادن نوزاد نیز از خوردن شیر امتناع می کند.
5)آغوز از کاهش وزن نوزاد جلوگیری کرده و تمامی نیازهای نوزاد را برطرف می کند.
6)برخورداری از آرامش و احساس امنیت در نوزاد همراه با تغذیه شیرمادر
7)برقراری ارتباط عاطفی بین مادر و نوزادش از ساعات اولیه تولد
تغذیه با شیر مادر – اولين تغذيه:
حمایت، همکاری و تشویق همسر در روند شیردهی نقش اساسی در علاقه مادر و همچنین تداوم شیردهی دارد. مادرانی که به روش سزارین نوزادشان متولد می شود، روند شیردهی آن ها نیز به تعویق می افتد و همین امر نیز در عمل مکیدن نوزاد از پستان ها نقش دارد.
توصیه می شود مادران در زمان شیردهی در وضعیتی مناسب و راحت قرار گیرند مانند:
نشستن در رختخواب، نشستن بر روی لبه تخت و یا خوابیدن در کنار نوزاد
تغذیه با شیر مادر – وضعيت صحيح شيردهي:
*شستن دست ها با آب و صابون
*شستن پستان ها با آب ولرم(نیازی به آب و صابون نیست.)
*قرار گرفتن در وضعیت مناسب برای شیر دادن به نوزاد و در دسترس بودن لوازمی که ممکن است نیاز شود مانند: یک لیوان
*قرار دادن بالشی نرم زیر سر نوزاد براي جلوگيري از قوز كردن.
*باسن نوزاد در كف دست باید قرار گیرد؛ البته باید آرنج، بازو و گردن او را نیز حمایت کنید.
1) براي جلوگيري از شل و آويزان شدن پستان ها، صورت نوزاد را به سينه خود نزديك كنيد تا پستان ها بيش از حد كشيده نشوند.
2) روي نوزاد كاملا به سمت پستان باشد. اگر سر نوزاد كاملا به عقب رفته باشد و يا خيلي به جلو خم شده باشد و يا به يك طرف چرخيده باشد، قورت دادن شير براي او مشكل و يا غير ممكن مي گردد و ممكن از شير خوردن امتناع كند.
تغذیه با شیر مادر – وضعيت صحيح پستان گرفتن
1) نوزاد بايد بيدار و هوشيار باشد و قبل از شير خوردن در حال گريه كردن نباشد.
2) بهتر است پستان بدون پوشش باشد.
3) نوزاد هر چه بيشتر به بدن شما نزديك باشد؛ يعني سينه به سينه شما باشد تا سر و شانه هايش با خم آرنجتان حمايت شود و ساعد و كف دستتان باسن و پاهاي او را نگه دارد.
4) براي عرضه كردن پستان به نوزاد بايد انگشت شست را در بالا و چهار انگشت ديگر را در زير پستان قرار دهيد، همچنين پستان را با زاویه ای داخل دهان نوزاد قرار دهيد تا جلوی بینی نوزاد گرفته نشود چون باعث می شود نوزاد جهت تنفس پستان را رها کند.
5) به نوزاد فرصت كافي بدهيد تا پستان را بگيرد زيرا بعضي نوزادان قبل از به دهان گرفتن پستان، دوست دارند بازي كنند. براي تشويق او به شير خوردن، چند قطره شير در دهان او بچكانيد.
6) بيشتر نوزادان با تماس نوك پستان با لب هايشان، بلافاصله دهانشان را باز مي كنند. وقتي دهان او باز شد او را به سمت خود بياوريد؛ نه اينكه خودتان به طرف نوزاد خم شويد.
7) اگر بافت پستان كمي سفت بود و نوزاد نمي توانست آن را در دهان بگيرد، آن را با انگشتانتان كمي ماساژ دهيد.
8) در روزهاي اول شيردهي ممكن است به دليل سفت گرفتن پستان توسط نوزاد، درد تند و تيزي بروز كند. اين درد معمولا كمتر از 30 ثانيه طول مي كشد و در صورتي كه شيردهي در فواصل منظم و در محيطي آرام انجام گيرد، از بين خواهد رفت.
9) اگر تا اينجا به توصيه ها عمل كرده باشيد، اكنون چانه نوزاد روي پستان و لب هاي او به خصوص لب پايين به بيرون برگشته است. گاهي اوقات مي توانيد زبان او را ببينيد كه بين لب پايينش و پستان قرار گرفته است.
10) نبايد با هر مكيدن، گونه هاي نوزاد به داخل فرو برود. همچنين با اينكه قورت دادن شير سر و صدا ايجاد مي كند، نبايد صداي ملچ و ملوچ بشنويد.
11) در هر نوبت تغذيه از هر دو پستان شير دهيد. پس از تخليه پستان اول و قبل از گذاشتن كودك زير پستان دوم آروغ او را بگيريد.
12) اگر به هر دليلي ناچار شديد پستان را از دهان نوزاد خارج كنيد، انگشت كوچك خود را (كه البته تميز نيز هست) در گوشه دهانش بگذاريد تا مكيدن را متوقف كند. سپس چانه او را پايين بكشيد و پستان را از دهان نوزاد خارج كنيد.
تغذیه با شیر مادر – نكات قابل توجه مادران شاغل :
– در تمام مدت مرخصي زايمان، شيرخوار را فقط با شير خود تغذيه نماييد.
– پس از بازگشت به كار، دفعات شيردهي در عصر و شب را افزايش دهيد.
– در طول ساعات كار، از مرخصي ساعتي شيردهي براي تغذيه شيرخوار با شير خودتان استفاده كنيد.
– شير خود را بدوشيد. تخليه مكرر پستان ها به افزايش شير كمك مي كند.
– شير دوشيده شده را براي تغذيه شيرخوار ذخيره كنيد تا در زمان دور بودن از او، توسط شخصي قابل اطمينان، با اين شير فقط و فقط با قاشق يا فنجان تغذيه شود. (تغذيه با فنجان در قسمت هاي بعدي آمده است)
– شير دوشيده شده 6 تا 8 ساعت در دماي اتاق (محل خنك) و تا 48 ساعت در يخچال و تا 3 ماه در فريزر قابل نگهداري است. ظروف پلاستيكي تميز و جوشانده شده، بهترين ظروف براي ذخيره شير مادر هستند.
تغذیه با شیر مادر – مراحل دوشيدن شير
1) دوشيدن شير با دست، بهترين روش است.
2) به شيرخوار فكر كنيد. به او نگاه كنيد. از حوله گرم و مرطوب به مدت 5 تا 10 دقيقه قبل از دوشيدن، روي پستان استفاده كنيد. همه اين اقدامات، به جاري شدن شير كمك مي كند.
3) دست را طوري قرار دهيد كه چهار انگشت زير پستان درست در لبه هاله و شست در بالا و روي هاله قرار گيرد.
4) پستان را به طرف قفسه سينه فشار دهيد.
5) پستان را به طرف جلو آورده و سپس به قسمت لبه هاله ( و نه نوك پستان) فشار بياوريد.
6) جاي انگشتان را روي هاله عوض كنيد تا تمام مجاري شيري تخليه شوند.
7) براي جمع آوري شير از ظرف پلاستيكي تميز استفاده كنيد.
منبع : هفت سیب