درباره تغذیه با شیر مادر نکات فراوانی وجود دارد که پرداختن به تمام آنها در یک مطلب امکان پذیر نیست. پیشتر در پست هایی مانند فواید تغذیه با شیر مادر از نگاه متخصصان ، نقش شیر مادر درمان بیماری های نوزاد و  معجزه شیر مادر به موضوع تغذیه با شیر مادر پرداخته بودیم، تصمیم گرفتیم که این روند را ادامه داده و ابعاد بیشتری از تغذیه با شیر مادر را برای شما مطرح کنیم. امروز بخش دوم این مطلب جدید را ارائه می دهیم. فراموش نکنید که بخش اول این مطلب، یعنی پست  همه چیز درباره تغذیه با شیر مادر – بخش اول را نیز مشاهده کنید.

 

تغذیه با شیر مادر

تغذیه با شیر مادر – شيردهي پس از سزارين

اگر مادري باشيد كه قبل از زايمان تصميم داشتيد طبيعي زايمان كنيد و به دليل پيش آمدن مشكلي به صورت اورژانسي و غير منتظره، تحت عمل سزارين قرار گرفته ايد، ممكن است دچار احساسات منفي شويد. نااميد و مايوس باشيد، يا عصباني و خسته، و يا حتي احساس گناه كنيد.
به گفته بسياري از مادران، شير دادن به نوزاد، خودباوري و اعتماد به نفس را به آن ها برگردانده است. شما مي توانيد 1 تا 2 ساعت پس از به هوش آمدن به نوزاد خود شير بدهيد گرچه نوزاد نيز به دليل تاثير داروهاي بيهوشي كه از جفت عبور كرده اند، بيحال است و چندان تمايلي به نوشيدن ندارد.اگر نوزاد شما نارس بود، مي توانيد شير خود را بدوشيد تا هم نوزاد از مزاياي آغوز بهره مند گردد و هم جريان شير در پستان ها برقرار باقي بماند.

 

تغذیه با شیر مادر – چرا براي تغذيه شيرخوار نبايد از بطري (شيشه شير) استفاده كنيد؟

بر اساس شواهد و مدارك موجود، يكي از علل عدم موفقيت مادران در شيردهي و قطع زودرس تغذيه با شير مادر، استفاده برخي مادران از بطري و پستانك است. بعضي مادران پس از ترخيص از بيمارستان هنگام بروز كوچك ترين مشكل در امر شيردهي به علت نداشتن اعتماد به نفس و يا توصيه اطرافيان شير كمكي را شروع و شيرخوار را با بطري تغذيه مي كنند و يا براي آرام كردن نوزاد به جاي در آغوش گرفتن و تماس بيشتر با او از پستانك استفاده مي كنند. به اين ترتيب ميل مكيدن شيرخوار را ارضا و موجبات قطع شيردهي خود را فراهم مي كنند.

 

لازم است بدانيد طرز مكيدن پستان با بطري تفاوت دارد. مثلا نوزاد هنگام مكيدن از پستانك بطري، گونه هايش را به داخل مي كشد و زبانش را به طرف بالا نگه مي دارد تا اطراف پستانك بطري را گرفته و از ريزش زياد شير جلوگيري مي كند تا شير به گلويش نپرد و باعث سرفه اش نشود.
هنگام مكيدن پستان، بخشي از هاله به همراه نوك پستان در داخل و عقب دهان نوزاد قرار مي گيرد. زبان نوزاد زير و اطراف هاله پستان را گرفته و با حركات موجي شكل به همراه فشار مختصر آرواره ها، شير را از پستان مي مكد.
بنابراين اگر شيرخوارتان را با بطري تغذيه كنيد، ابتدا دچار سردرگمي مي شود و سپس با توجه به خروج آسان تر شير از بطري، كم كم آن را بر پستان ترجيح مي دهد و ممكن است به مرور زمان از گرفتن پستان امتناع كند.
هر گاه به دلايلي امكان تغذيه مستقيم شيرخوار از پستان ممكن نباشد، شير خود را بدوشيد و با فنجان به او بدهيد.

 

تغذیه با شیر مادر – چرا تغذيه با فنجان بهتر از تغذيه با بطري است؟

– بهداشت : شستشوي فنجان با آب و صابون به دليل شكل ساده اي كه دارد بسيار آسان است در حالي كه شستن و استريل كردن بطري و سرشيشه مشكل است. شير داخل فنجان را نمي توان نگهداري و ذخيره كرد اما بطري منبع عمده ابتلا شيرخواران به اسهال است. اگر بطري شير را آماده و به طور نادرست نگهداري كنند، خطر بيمار شدن كودك افزايش مي يابد.
– مكيدن : استفاده از فنجان سبب اختلال در گرفتن پستان و مكيدن شيرخوار نمي شود ولي شيرخوار با استفاده از بطري، مكيدن را به نحوي مي آموزد كه ديگر به مكيدن پستان تمايل نخواهد داشت.
– تماس با مادر : شيرخوار براي تغذيه با فنجان بايد بيدار شود و در طول تغذيه در آغوش مادر قرار گيرد اما در حين تغذيه با بطري اغلب تنها گذاشته مي شود و از تماس با مادر محروم است.
– ايمني : در حين تغذيه، شيرخوار دائما تحت نظارت و مشاهده است ولي در اكثر مواقع بسياري از شيرخواران هنگام تغذيه با بطري تنها گذاشته مي شوند و اين مي تواند زمينه ساز خفگي آنان شود.
– زمان : با وجود اينكه شيرخوار با سرعتي كه خودش مايل است شير مي خورد اما با فنجان معمولا سريع تر تغذيه مي شود.
– سلامت فك و دهان : فنجان اثر نامطلوبي بر فك و عضلات جونده ندارد.(در مقايسه با پستان كه قدرت مورد نياز براي مكيدن آن، رشد فك پايين را تحريك مي كند.) ولي تغذيه با بطري تشكيل عضلات قوي جويدن را به تاخير مي اندازد.
– صرف انرژي : تغذيه با فنجان سبب صرف انرژي كمتري توسط شيرخوار مي شود.
– نحوه نوشيدن : حركات دهان شيرخوار هنگام تغذيه با فنجان شبيه تغذيه با پستان است؛ بنابراين هر زمان مادر و شيرخوار بخواهند تغذيه از طريق پستان انجام گيرد، اين امر به آساني امكان پذير است.

 

تغذیه با شیر مادر – چگونه شيرخوار را با فنجان تغذيه كنيم؟

1) شيرخوار را به طور مستقيم روي دامن خود نشانده و يا نيمه نشسته نگه داريد.
2) يك فنجان كوچك شير را جلوي لب هاي شيرخوار نگه داريد، و آن را يك بر كنيد تا شير به لبه فنجان برسد.
3) فنجان را به آرامي روي لب پايين شيرخوار قرار دهيد، شيرخوار هوشيار شده و چشم هايش را باز مي كند.
4) نوزاد نارس، شير را با زبان به داخل مي كشد و نوزاد رسيده يا بزرگ تر شير را مي مكد و مقداري از آن را مي ريزد.
5) شير را به داخل دهان شيرخوار نريزيد. شما فنجان را روي لبش نگه داريد و بگذاريد خودش شير را بنوشد.
لازم است شما و يا فردي كه قرار است در غيبت شما از شيرخوارتان نگهداري كند، تغذيه با فنجان را به خوبي بياموزيد.

 

تغذیه با شیر مادر – تغذيه با قاشق:

تغذيه با قاشق ايمن تر از تغذيه با بطري است زيرا شستن قاشق و كاسه آسان تر است. عيب اين روش، صرف وقت زياد و در نتيجه خستگي مادر و شيرخوار قبل از اتمام تغذيه است. شيرخواراني كه مستعد خفگي يا استفراغ هستند يا تنفس مشكل دارند، ممكن است در ابتدا نياز به تغذيه با قاشق داشته باشند.

 

تغذیه با شیر مادر – استفاده از پستانك ممنوع:

مادر گرامي! اگر از نتايج تحقيقاتي كه در سرتاسر جهان در ارتباط با عوارض و خطرات استفاده از پستانك انجام شده، مطلع شويد، هرگز براي آرام كردن كودكتان از آن استفاده نمي كنيد. برخي از عوارض در اين قسمت مي آيند :
1) تداخل در پستان گرفتن شيرخوار : نحوه مكيدن پستانك با مكيدن پستان متفاوت است. در صورتي كه به كودك شير مادرخوار به ويژه در ماه هاي اول تولد، پستانك بدهيد سبب سردرگمي او در مكيدن و در نتيجه امتناع وي از گرفتن پستان مي شويد.
2) قطع زودرس تغذيه با شير مادر : اگر چه استفاده از پستانك در كوتاه مدت سبب آرامش شيرخوار مي شود اما به دليل عدم تمايل به مكيدن و تحريك پستان و در نتيجه كاهش برداشت شير، موجبات قطع تغذيه با شير مادر را فراهم مي كند.
3) عفونت گوش : مكيدن پستانك سبب افزايش خطر ابتلا به عفونت گوش در شيرخواران مي شود.
4) برفك دهان و پوسيدگي دندان : مصرف پستانك با اسيدي كردن بزاق، زمينه ساز رشد قارچ دهان و در نتيجه پوسيدگي دندان مي شود.
5) رشد دنداني نامناسب : پستانك سبب حركات غيرطبيعي و تداخل در رشد طبيعي فك و دهان شده و در نتيجه موجب رشد دنداني نامناسب و جفت نشدن دندان ها مي شود. اثرات نامطلوب پستانك بر شيرخواران دائمي است و اصلاح پيامدهاي آن در مراحل بعدي زندگي بي نهايت مشكل مي باشد زيرا تكامل عضله تحت تاثير قرار مي گيرد.
6) اشكال در تكامل رواني اجتماعي و تكلم كودك : پستانك بر تمايل كودك براي تقليد صداها و هوشمندي او اثر سوء دارد، باعث وابستگي مداوم مي شود و تكامل اجتماعي را با مشكل مواجه مي كند. باعث مشكلات عصبي رفتاري مي شود چون وقتي حوصله اش سر مي رود و يا به آرامش نياز دارد، پستانك مي مكد و اين امر اجازه نمي دهد والدين بررسي كنند كه كودك از چه چيزي رنج مي برد.
7) ساير عوارض : شيرخواراني كه از پستانك استفاده مي كنند بيشتر از ساير كودكان دچار خس خس سينه، سرفه، گوش درد، اسهال، استفراغ، تب، دل درد و رشد آهسته مي شوند.
8) ديگر عوارض پستانك عبارتند از : اختلال در تنفس، احتمال جدا شدن لاستيك و خفگي، احتمال خفگي در صورتي كه از آويز گردن استفاده شود، حساسيت به لاتكس و اختلال خواب به خاطر بيرون افتادن پستانك از دهان

 

به اين نكته توجه كنيد :
شيرخواران براي آرام كردن خود معمولا روش هايي را به كار مي گيرند. مانند قرار گرفتن در وضعيت جنيني يا مكيدن انگشت يا مكيدن مشت. مكيدن غير تغذيه اي مثل مكيدن انگشت يا پستانك، بيشتر نشان دهنده نياز شيرخوار به ارتباط عاطفي با مادر است و همچنين مي تواند سبب اختلال در تغذيه با شير مادر شود. در جوامعي كه دسترسي به پستان مادر و مكيدن توسط شيرخوار بدون محدوديت است مكيدن انگشت ديده نمي شود.
اگر شيرخواري مايل به مكيدن غير تغذيه اي است، توصيه مي كنيم حتي اگر پستان خالي از شير است اجازه دهيد آن را بمكد زيرا اثر تسكين دهنده صداي قلب شما را به همراه دارد و از بوي آشناي شما و لمس شما لذت مي برد.

 

تغذیه با شیر مادر – عوارض تغذيه مصنوعي

• مهم ترين خطر شیر خشک اين است كه فاقد عوامل ايمني بخش موجود در شير مادر است. اين عوامل، شيرخواران را در مقابل بسياري از بيماري ها حفاظت كرده و از مرگ آنان پيشگيري مي كند. در نتيجه شيرخواراني كه با شير مادر تغذيه نمي شوند به ميزان بالايي در معرض خطر ابتلا به بيماري هاي تنفسي و گوارشي(اسهال و استفراغ، دل دردهاي قولنجي و نفخ)، عفونت گوش، عفونت ادراري، مننژيت، اگزما، آسم، آلرژي و … قرار مي گيرند و در صورت ابتلا، شدت اين بيماري ها و نياز به بستري شدن آنان نيز بيشتر است. مصرف شیر خشک مسوول مرگ يك ميليون شيرخوار در سال در سراسر دنيا مي باشد.
• با مصرف شیر خشک احتمال ابتلا به چاقي، بيماري هاي قلبي- عروقي و ديابت در بزرگسالي بيشتر مي شود.
• تركيب شیر خشک يكسان است و مانند شير مادر در هر وعده و با رشد شيرخوار و بر حسب نيازهاي او تغيير نمي كند.
• كودكان از فوايد عاطفي تغذيه با شير مادر و امنيت رواني ناشي از آن در دوران بلوغ محروم مي شوند و اين امر بر تكامل رواني- اجتماعي كودك در آينده اثر مي گذارد.
• شيرخوار از فوايد شير مادر در ارتقاء بهره هوشي نيز محروم مي گردد.
• شیر خشک در هنگام تهيه به سهولت آلوده مي شود و يا اگر سريع مصرف نشود فاسد مي گردد و اين احتمال ابتلا به بيماري هاي گوارشي را افزايش مي دهد.
• طرز تهيه نادرست، يعني رقيق يا غليظ درست كردن شیر خشک كودك را با دريافت ناكافي يا زياد مواد مغذي و در نتيجه كاهش رشد، سوء تغذيه، گرسنگي، بي قراري و … مواجه مي كند.
• مادر از فوايد شيردهي كه شامل دير شروع شدن عادت ماهانه و تاخير حاملگي مجدد، از دست دادن وزن اضافي، كاهش سرطان پستان و تخمدان، كاهش احتمال ابتلا به پوكي استخوان و شكستگي لگن، ديابت، MS ، وضعيت روحي- رواني بهتر و … است، محروم مي گردد.
• هزينه خريد شیر خشک چندين برابر هزينه مورد نياز براي تغذيه صحيح مادر است، به علاوه هزينه بيمار شدن مكرر كودك نيز به خانواده تحميل مي شود.
• توليد و مصرف شیر خشک سبب آلودگي محيط زيست مي شود. شیر خشک نياز به بسته بندي، بطري و سرشيشه، آب سالم و سوخت دارد كه علاوه بر تحميل بار مالي به خانواده ها، موجبات آلودگي هوا و صرف منابع طبيعي را فراهم مي كند.

 

تغذیه با شیر مادر – موارد منع تغذيه با شير مادر

با اينكه محاسن جسمي و روحي تغذيه با شير مادر، براي مادر و شيرخوار، نزد همگان شناخته شده است، متاسفانه گاهي مواردي وجود دارند كه در آن ها شيردهي ممنوع گشته و سبب مي شوند مادر و شيرخوار از اين نعمت محروم گردند.
دلايل مربوط به مادر : در موارد بسيار نادري مادر قادر نيست فرزندش را شير دهد مانند سابقه جراحي پستان به نحوي كه به مجاري شيري صدمه زده باشد، بعضي اختلالات هورموني و ….
دلايل مربوط به كودك : بيماري هاي نادري وجود دارند كه اگر كودك به آن ها مبتلا باشد نمي توان او را از شير مادر تغذيه كرد، يعني يا به دليل نداشتن يك آنزيم، شير مادر براي آن ها مضر و غير قابل هضم مي گردد مانند “گالاكتوزمي” و يا به دنبال برخي جراحي هاي بزرگ دستگاه گوارش، عفونت هاي شديد دستگاه گوارش و برخي شرايط ديگر، مبتلا به “عدم تحمل لاكتوز” (قند شير) براي مدت طولاني گردند.

 

منبع : هفت سیب