به طور كلی به كسانی كه به مدت یك سال بدون جلوگیری سعی در باردار شدن كنند اما نتیجه نگیرند، نابارور گفته می‌شود. آنهایی كه در مراكز استان ها زندگی می‌كنند حتما تا به حال تابلوی (مركز فوق تخصصی نابارروی) را دیده اند. آیا می‌دانید در این مراكز چه خدماتی ارائه می‌كنند؟ در این مراكز یك متخصص به تنهایی كار نمیكند بلكه مجموعه ای از متخصصان با هم و در كنار یكدیگر تلاش و از فناوری های پیشرفته موجود استفاده می‌كنند تا به خانواده هایی كه می‌خواهند حس پدر و مادر شدن را تجربه كنند، یاری برسانند.
این تیم از متخصص زنان، متخصص ارولوژی و جنین شناس تشكیل می‌شود. اگر بیماران نابارور با این مراكز آشنا شوند، به جای اینكه به مدت طولانی نزد این پزشك و آن پزشك بروند تا نتیجه بگیرند، به راحتی می‌توانند در زمان كوتاهی نتیجه مطلوبی بگیرند.
دكتر پوپك افتخاری یزدی عضو گروه جنین شناسی پژوهشكده رویان درباره آخرین فناوری های مورد استفاده برای زوج های نابارور توضیح می‌دهد.
از تعریف ناباروری شروع كنیم؟
به طور كلی به كسانی كه به مدت یك سال بدون جلوگیری سعی در باردار شدن كنند اما نتیجه نگیرند، نابارور گفته می‌شود. البته محققان در مواردی كه فرد جوان باشد (زیر ۳۰ سالگی) فرصت بیشتری (یعنی یك و نیم سال تا دو سال را هم در نظر می‌گیرند اما افراد مسن تر باید هر چه سریع تر تحت بررسی قرار بگیرند.
زمانی كه یك زوج نابارور به شما مراجعه می‌كنند، چه اقدامی‌انجام می‌دهید؟
معمولا كسانی به ما مراجعه می‌كنند كه مدت هاست به متخصص زنان و یا بقیه همكاران مراجعه كرده و نتیجه نگرفته اند. خیلی از آنهایی كه باردار نمیشوند با مراجعه مستقیم به متخصص زنان و درمان های دارویی ساده، باردار می‌شوند. مثلا بیماری كه سیكل ماهیانه نامرتب دارد یا در تخمك گذاری مشكل دارد، با درمان دارویی به راحتی بچه دار می‌شود.
ما در هنگام مراجعه زوجین، از آنها شرح حال می‌گیریم و درباره درمان هایی كه تا به حال انجام شده سوالاتی می‌كنیم و تشخیص می‌دهیم كه علت بیماری خانم است یا آقا (۴۰ درصد از موارد ممكن است زن مشكل داشته باشد و ۴۰ درصد مرد. ۱۰ درصد موارد هر دو مشكل دارند و ۱۰ درصد موارد هم دلایل ناشناخته ای وجود دارد كه باروری اتفاق نمیافتد.) سپس بر اساس آن یك طرح درمانی مشخص می‌شود.
چند درصد بیماران جواب می‌گیرند؟
در مركز رویان می‌توانیم با افتخار بگوییم كه هیچ روشی نیست كه در دنیا انجام بشود و ما انجام ندهیم. پا به پای مراكز دنیا پیش می‌رویم. نتایج و موفقیت این امر در دنیا و مركز رویان با هم برابر است.
۲۵ تا ۳۵ درصد در پایان هر سیكل درمانی انتظار بارداری سالم را داریم البته افراد جوان كه شوهرشان سالم است و سابقه ناباروری فامیلی ندارند، پاسخ بهتری می‌گیرند؛ ۶۰ درصد و شاید بیشتر. در كشور ما علاوه بر مراجعان ایرانی، از كشورهای گوناگون (حتی كشورهای اروپایی و آمریكایی) هم مراجعه كننده داریم.
چرا؟
به لحاظ رعایت مسائل اخلاقی خاص و همین طور به دلیل هزینه های فوق العاده پایین تر (یك دهم هزینه های دیگر كشورها) بیماران می‌توانند همان روش درمانی را دریافت كنند و همان جواب را هم بگیرند اما با هزینه ای بسیار پایین. یكی از مسائل مهمی كه رعایت می‌كنیم این است كه در كشورمان اهدای جنین و تخمك داریم اما اهدای اسپرم در كشورمان صورت نمیگیرد.
درباره انواع درمان‌ها؟
روش هایی داریم كه پله پله طی می‌شوند و در افراد با مشكلات خاص متفاوت است. اگر خانمیفقط در تخمك گذاری مشكل داشته باشد، با دارویی كه داده می‌شود مشكل حل می‌شود.
اما اگر شوهر در اسپرم مشكل داشته باشد، ما علاوه بر تحریك تخمك گذاری در خانم ها به وسیله دادن دارو، نمونه اسپرم را از شوهر می‌گیریم، سلول های اسپرم مرده را جدا می‌كنیم و سلول های زنده كه قابلیت لقاح بهتری دارند، به داخل بدن خانم وارد می‌كنیم و منتظر می‌مانیم تا حاملگی اتفاق بیفتد. نام این روش، تلقیح داخل رحمی‌اسپرم یا I.U.I است. اگر با این روش به جواب نرسیدیم، از لقاح خارج رحمی روش I.V.F استفاده می‌كنیم.
در این روش علاوه بر اسپرم، تخمك را هم از بدن خانم خارج می‌كنیم و در محیط آزمایشگاه آن دو را در كنار هم قرار می‌دهیم و منتظریم تا لقاح انجام شود و جنین تشكیل شده را به داخل بدن مادر می‌فرستیم.
گاهی اتفاق می‌افتد بیماران در اسپرم مشكل دارند و اسپرم قادر نیست حركت كند و با تخمك تركیب شود چه در محیط آزمایشگاه و چه در داخل بدن خانم بنابراین این افراد به IVF هم جواب نمیدهند.
ما خودمان كار اسپرم را انجام می‌دهیم، یعنی با یك سوزن خاص، اسپرم را در محیط آزمایشگاه وارد تخمك می‌كنیم. به این روش میكرواینجكشن می‌گوییم. وقتی اسپرم را وارد تخمك كردیم، منتظر می‌مانیم جنین تشكیل شود و سپس جنین سالم را داخل رحم می‌كنیم.
برای مقایسه و بررسی روش های درمان ناباروری می توانید به پست هایی مانند روش های لقاح مصنوعی در مردان نابارور ، علل ناباروری و روش های درمان آن و روش آی وی ام ، جدیدترین راه کمک به باروری مراجعه کنید.
چگونه تشخیص می‌دهید جنین تشكیل شده سالم است؟
جنین هایی كه در محیط آزمایشگاه تشكیل می‌شوند را با مجموعه آزمایش هایی از لحاظ سلامت ژنتیك و كروموزومی‌بررسی می‌كنیم (به خصوص اگر در خانواده بیماری خاص وجود داشته باشد یا اگر مواردی باشد كه خانمیبه صورت مكرر سقط جنین دارد.)
تحقیقات نشان داده است، جنینی كه مشكل كروموزومی دارد به صورت خدادادی و طبیعی تشكیل نمیشود و تمایل به سقط دارد. بنابراین می‌توانیم با بررسی جنین تشكیل شده در خارج از رحم، بارداری سالمی را انتظار داشته باشیم و جنین سالم را به داخل رحم بفرستیم.
روش دیگری هم دارید؟
بله، گاهی جنین تشكیل شده در محیط آزمایشگاه نمیتواند پوسته اطراف خود را جدا كند و به رحم بچسبد. در برخی بیماران كه این مشكل شناخته شده باشد، چند ساعت قبل از اینكه جنین را به داخل رحم بفرستیم، پوسته را دستكاری می‌كنیم تا به راحتی پاره شود.
درگذشته با سوزن، آنزیم و روش های خاص این كار انجام می‌شد اما امروزه با لیزر این كار را می‌كنیم كه امن تر و بی خطر است. تحقیقات دیگری انجام شده و امروزه در دنیا این روش های جدید اجرا می‌شود.
در مركز رویان هم ما بلوغ آزمایشگاهی تخمك را انجام می‌دهیم، یعنی به جای اینكه بیمار دارو مصرف كند تا تخمك در بدنش بالغ شود، تخمك های نابالغ را می‌گیرند و در محیط آزمایشگاه بالغش می‌كنند.
این كار درباره خانم هایی كه به داروها حساسیت دارند، صورت می‌گیرد. این خانم ها اگر با قرص درمان شوند به جای اینكه ۱۰ تا ۱۲ تخمك در هر سیكل درمانی آزاد كنند، ۴۰ تا ۴۵ تخمك آزاد می‌كنند و به دنبال آن سطح هورمونی بالایی در بدنشان ایجاد می‌شود كه عوارض خیلی بد و مرگباری دارد. اگر ما این مشكل را در بررسی سونوگرافی ببینیم، مجبوریم آن دوره درمانی را قطع كنیم. پس بهتر است از همان ابتدا از روش جدید بلوغ آزمایشگاهی استفاده كنیم كه جان بیمار به خطر نیفتد.
در مورد اهدای تخمك چیزی نگفتید
اگر خانمی نتواند تخمك سازی كند، می‌توانیم توصیه كنیم از خانم دیگری بخواهد برای اهدای تخمك بیاید. اما اگر آقایان نتوانند اسپرم سازی كنند، مجبورند از زوجی بخواهند كه جنینی به آنها اهدا كنند چون اهدای اسپرم نداریم. به تازگی در تلاش هستند با استفاده از سلول های بنیادی، اسپرم سازی كنند كه هنوز در مرحله تحقیق روی موش ها هستند. امیدواریم نتیجه بخش باشد.
منبع: روزنامه سلامت