بیماری التهابی لگن در خانم ها

بیماری التهابی لگن یکی از علل شایع ناباروری در خانمها است. چون این بیماری علائم غیر اختصاصی دارد، بسیاری از خانمها به آن اهمیت نمی دهند و وقتی متوجه وجود این بیماری در خود می شوند که بعلت نازائی به پزشک مراجعه می کنند. هدف از توضيح اين بيماري مهم از اين بابت است که زوجهاي زيادي بعلت ناباروري به بنده مراجعه مي کنند که پس از بررسي مشخص مي شود که علت ناباروري بيماري التهابي لگن مي باشد که اگر به موقع درمان مي شد، خانم هيچوقت دچار ناباروري نمي گرديد. اطلاع از اين بيماري حتي مابين طبقه تحصيل کرده خيلي اندک است. اميدوارم اين نوشتار هر چند اندک، سبب افزايش آگاهي خانمهاي محترم و اقدام به موقع براي درمان باشد. متاسفانه در جامعه ما عواقب ناباروري براي خانمها زياد است و از سرزنش اطرافيان، توهين و تحقير شروع شده و به طلاق مي انجامد.

بيماري التهابي لگن چيست؟

بيماري التهابي لگن عبارت است از عفونت رحم، لوله هاي رحمي و ساير اعضاء توليد مثل که سبب درد مزمن در قسمت تحتاني شکم مي شود. آن يکي از عوارض جدي تعدادي از بيماريهاي آميزشي مثل عفونت با کلاميديا و سوزاک است. بيماري التهابي لگن مي تواند به لوله هاي رحمي آسيب برساند. بيماري التهابي لگن داراي 4 عارضه مهم است: ناباروري، حاملگي خارج از رحم، تشکيل آبسه در داخل لگن و درد مزمن لگني.

ميزان شيوع بيماري التهابي لگن چقدر است؟

ساليانه صدها هزار نفر در دنيا دچار بيماري التهابي لگن حاد مي شوند. از اين افراد 15-10 درصد دچار ناباروري خواهند شد. تعداد قابل ملاحظه اي از حاملگيهاي خارج رحمي که همه ساله اتفاق مي افتند، ناشي از بيماري التهابي لگن هستند. حاملگي خارج رحمي يک حالت با لقوه خطرناک است که اگر تشخيص داده نشود، مي تواند منجر به عواقب وخيم از جمله مرگ گردد.

خانمها چگونه مبتلا به بيماري التهابي لگن مي شوند؟

بيماري التهابي لگن موقعي اتفاق مي افتد که باکتريها از راه واژن بطرف بالا رفته از دهانه رحم وارد رحم و از آنجا وارد لوله هاي رحمي و داخل لگن مي شوند. ميکروبهاي بسيار زيادي مي توانند سبب بيماري التهابي لگن شوند، ولي کلاميديا و سوزاک دو تا از مهمترين عوامل هستند. هر دو اين عفونتها جزو بيماريهاي آميزشي طبقه بندي شده اند. اگر يک خانمي يک حمله حاد بيماري التهابي لگن داشته باشد، احتمال اينکه مجددا مبتلا به حمله حاد شود، بيشتر است، چون حمله حاد قبلي سبب آسيب به اعضاء داخل لگن مي شود. خانمهائيکه در سن توليد مثل هستند، بيشتر به اين عفونت گرفتار مي شوند و احتمال ابتلا خانمهاي زير 25 سال بيشتر از خانمهاي بالاي 25 سال مي باشد. علت آن اين است که گردن رحم در خانمهاي جوان هنوز به اندازه کافي دچار بلوغ نشده است و ميکروب از طريق گردن رحم راحت تر وارد داخل رحم مي شود. با افزايش تعداد شرکاي جنسي، شانس ابتلا به بيماري التهابي لگن بيشتر مي شود. اگر همسر يک خانمي داراي شرکاي جنسي متعدد باشد، شانس ابتلا وي بيشتر مي شود. خانمهائيکه از دوش واژينال استفاده مي کنند، احتمال ابتلا آنها بيشتر از خانمهائي است که از دوش واژينال استفاده نمي کنند. دوش واژينال سبب مي شود که نوع ميکروبهاي واژن به نوع خطرناکتر تغيير يابند و علاوه از آن، دوش سبب مي شود که باکتريها بطرف بالا به داخل رحم رانده شوند. احتمال خطر بيماري التهابي لگن در خانمهائيکه از IUD استفاده مي کنند، مختصري بيشتر از ساير خانمها است. بهتر است قبل از گذاشتن IUD خانم از نظر وجود احتمالي عفونت بررسي و درمان شود.

علائم و نشانه هاي بيماري التهابي لگن کدامها هستند؟

علائم بيماري التهابي لگن از خفيف تا شديد متغير مي باشند. وقتي عامل عفونت، باکتري کلاميديا مي باشد، علي رغم آسيب شديد به دستگاه توليد مثل، علائم خيلي خفيف خواهند بود، همين خانمها هستند که در دراز مدت ممکن است دچار ناباروري شوند. کلاميديا همچنين مي تواند سبب عفونت لوله هاي رحمي شود، بدون اينکه حتي علامتي ايجاد کند. شايعترين علامت در يک خانم مبتلا به بيماري التهابي لگن، درد در قسمت تحتاني شکم است. ساير علائم احتمالي عبارتند از: تب، ترشح چرکي بد بو از واژن، مقاربت دردناک، سوزش و درد هنگام ادرار کردن، خونريزي نامنظم ماهيانه، و بندرت درد در قسمت راست فوقاني شکم.

عوارض بيماري التهابي لگن کدامها هستند؟

درمان سريع و مناسب بيماري التهابي لگن مي تواند از عوارض بيماري التهابي لگن جلوگيري کند. عارضه اصلي، آسيب دائمي به دستگاه توليد مثل خانمها مي باشد. باکتريهاي عامل عفونت مي توانند به آهستگي به لوله هاي رحمي حمله کرده و در دراز مدت سبب آسيب به آنها و بسته شدن لوله هاي رحمي شوند. بدين ترتيب ديگر تخمکهائي که از تخمدانها آزاد مي شوند، نخواهند توانست خود را به داخل رحم برسانند و در نتيجه خانم نابارور مي شود. تا 15-10 درصد خانمهاي مبتلا به بيماري التهابي لگن، نابارور مي شوند و با هر حمله جديد، خطر ناباروري افزايش مي ياشد. گاها لوله هاي رحمي بصورت نسبي مسدود مي شوند و تخمک در داخل لوله رحم بارور مي شود که به آن حاملگي خارج رحمي مي گويند. با رشد جنين اندازه آن افزايش پيدا کرده و به مرحله اي مي رسد که سبب پارگي لوله رحمي، خونريزي شديد داخلي و حتي مرگ مي گردد. بنابراين عدم تشخيص به موقع حاملگي خارج رحمي مي تواند عوارض با لقوه خطرناک داشته باشد. عفونت لوله هاي رحمي و بافتهاي داخل لگن سبب درد مزمن لگني مي شوند.

چگونه مي توان بيماري التهابي لگن را تشخيص داد؟

تشخيص بيماري التهابي لگن مشکل است، چون علائم خفيف و جزئي هستند. بسياري از حملات بيماري التهابي لگن تشخيص داده نمي شوند، چون يا علائم آنقدر اندک هستند که فرد به آنها اهميت نمي دهد و يا پزشک اين علائم را به ساير بيماريها ربط مي دهد. چون بيماري التهابي لگن داراي تست تشخيصي اختصاصي نمي باشد، بنابراين تشخيص بر اساس علائم باليني خواهد بود. اگر خانم داراي درد در قسمت تحتاني شکم باشد، بايد از نظر ساير علائم بيماري التهابي لگن نيز بررسي شود. اگر يافته ها دال بر وجود بيماري التهابي لگن باشند، درمان الزامي است. اگر خانمي داراي ترشح چرکي باشد، مي توان از نمونه ترشح، بررسي آزمايشگاهي جهت تعيين نوع ميکروب بعمل آورد. سونوگرافي از لگن در تشخيص بيماري التهابي لگن خيلي کمک کننده است. با سونوگرافي مي توان بزرگ شدن لوله هاي رحمي و آبسه داخل لگن را ديد.

درمان بيماري التهابي لگن چيست؟

اساس درمان تجويز آنتي بيوتيک مناسب است. بياد داشته باشيد که درمان، آسيبهاي ايجاد شده را از بين نمي برد، بلکه از ايجاد آسيب بيشتر جلوگيري مي کند. اگر خانمي داراي درد لگن يا ساير علائم بيماري التهابي لگن مي باشد، بلافاصله بايد به پزشک مراجعه کند. درمان فوري با آنتي بيوتيک از آسيب شديد به دستگاه توليد مثل جلوگيري مي کند. هر قدر خانمي ديرتر نسبت به درمان خود اقدام نمايد، شانس ناباروري يا حاملگي خارج از رحم در وي بيشتر مي شود. علت آن آسيب به لوله هاي رحمي است. چون تشخيص عامل ميکروبي ايجاد کننده بيماري التهابي لگن مشکل است و اغلب بيش از دو نوع ميکروب سبب بيماري التهابي لگن مي شوند، بنابراين شروع درمان حداقل با دو نوع آنتي بيوتيک خواهد بود. اين آنتي بيوتيکها بايد طوري انتخاب شوند که طيف وسيعي از ميکروبهاي مهم را پوشش دهند. بسته به شرايط بيمار، تجويز دارو خوراکي و يا وريدي خواهد بود. معمولا علائم قبل از درمان کامل، بهبود مي يابند، و بيمار بايد طول درمان خود را تکميل نمايد. اين کمک مي کند که بيماري دوباره عود نکند. علاوه از آن بايد شريک جنسي خانم مبتلا به بيماري التهابي لگن نيز بررسي و بصورت مناسب درمان شود، اين حتي درصورتي است که شريک جنسي وي علامت نداشته باشد. در موارد زير بيمار بايد در بيمارستان بستري و درمان شود:
• بشدت بد حال باشد
• داراي تب، تهوع و استفراغ باشد
• حامله باشد
• نياز به آنتي بيوتيک وريدي داشته باشد
• داراي آبسه لوله هاي رحمي يا لگني باشد
• به درمان خوراکي پاسخ نداده باشد

چگونه مي توان از بيماري التهابي لگن جلوگيري کرد؟

خانمها بايد اقداماتي انجام دهند تا به بيماريهاي آميزشي مبتلا نشوند و اگر مبتلا شدند بسرعت و بطور مناسب درمان شوند. هر نوع علائم تناسلي مثل زخم، ترشح، بوي بد، سوزش ادرار و خونريزي نامنظم ممکن است دليلي بر وجود يک بيماري آميزشي باشد که بايد به نحو مقتضي بررسي و درمان شود.

منبع : آقای دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح بیماریهای کلیه و مجاری ادراری، استاد دانشگاه