همه روزه هزاران نوزاد در ایران متولد می شوند و خون بند ناف آن ها که منبع سرشار از سلول های بنیادی و ثروتی عظیم برای درمان بسیاری از بیماری های صعب العلاج است، استفاده نمی شود. واقعیت این است که امروزه باتوجه به پیشرفت های پزشکی حیرت انگیز بشر و دستاوردهای عظیم به دست آمده در این حوزه امکان مبارزه با بسیاری از بیماری های صعب العلاج با استفاده از سلول های بنیادی وجود دارد و خانواده های ایرانی با در اختیار داشتن اطلاعات و آگاهی کافی در این زمینه می توانند اقدام به ذخیره سلول های بنیادی فرزند تازه به دنیا آمده شان کنند و در صورت نیاز به آن دسترسی داشته باشند.
امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته از جمله کشور ما در بدو تولد سلول های خون بند ناف را جدا می کنند و در مراکزی به نام بانک خون بند ناف منجمد می کنند. طبق تحقیقات با تاسیس بانک خون بند ناف امید به درمان بیش از ۷۰ نوع بیماری غیرقابل درمان محقق می شود. بانک خون بند ناف ایران چند سالی است که توسط پژوهشکده رویان با هدف تامین سلول های بنیادی فعالیت خود را آغاز کرده است.
به منظور آشنایی بیشتر خانواده ها با این فناوری جدید گفت وگویی با دکتر سعید آبرون، مدیر فنی بانک خون بند ناف انجام داده ایم. دکتر آبرون با اشاره به تغییر نگرش به سلول های بنیادی و استفاده از آن ها برای درمان برخی بیماری ها می گوید: هم اکنون حدود ۴۰ بیماری در سراسر دنیا توسط این سلول ها درمان می شود. سلول های بنیادی سلول هایی است که در شرایط خاص به آن چه پزشکان نیاز دارند تبدیل می شود به عبارتی سلول هایی است که وظیفه مشخصی ندارد و منتظر سیگنال هایی است که به آن ها بگوید که در بدن چه کار کند. این سلول ها تحت شرایط فیزیولوژیکی یا آزمایشی تحریک شده و تبدیل به سلول هایی با عملکردی نظیر سلول های تپنده ماهیچه قلب یا سلول انسولین ساز لوزالمعده می شود.
این سلول های پرتوان به چند طریق قابل دسترسی است و بهترین منبع آن ها مغز استخوان و دیگری خون بند ناف است. اما از آن جا که گرفتن سلول های بنیادی از مغز استخوان نیاز به شرایط خاصی دارد و بیمار باید درد شدیدی را تحمل کند و هر کسی راغب نیست این درد را تحمل کند، دسترسی به این سلول ها از طریق بند ناف بسیار سهل الوصول و راحت است. بند ناف در واقع به عنوان یک زباله بیولوژیکی به هنگام زایمان دور انداخته می شود در حالی که سرشار از سلول های بنیادی است.
از سویی گرفتن این سلول ها از بند ناف درد و خطری برای نوزاد یا مادر ندارد.
از سال ۱۹۸۹ که برای اولین بار از بند ناف سلول های بنیادی جدا شد محققان تصمیم گرفتند اقدام به تاسیس بانک خون بند ناف کنند تا از سلول های بنیادی برای درمان بیماری های دشوار استفاده شود. وی درباره نحوه استفاده از این سلول ها در درمان بیماری های مختلف می گوید: هر فردی که از نظر کدژنتیکی با سلول های دهنده تشابه داشته باشد می تواند از این سلول ها استفاده کند. خود فرد صددرصد، پدر و مادر در رتبه بعدی و خواهر و برادر و دیگران در رتبه های بعدی استفاده کنندگان از این سلول ها قرار دارند.
بحث دیگری که در رابطه با این پیشرفت عظیم پزشکی می توان مطرح کرد این است که تاسیس بانک خون بند ناف ارتباط مستقیمی با بحث اخلاق پزشکی دارد. به گفته دکتر آبرون در اخلاق پزشکی گفته می شود که مجاز نیستید به خاطر سلامت یک بیمار به کس دیگری صدمه وارد کنید. از آن جا که گرفتن خون بند ناف هیچ صدمه ای به مادر و نوزاد نمی رساند، اخلاق پزشکی گرفتن خون بند ناف را تایید می کند و هیچ منعی برای آن وجود ندارد. در مورد گرفتن سلول های بنیادی از مغز استخوان در اخلاق پزشکی شرایطی عنوان شده که حول محور سلامت فرد تبیین شده است. بنابراین ضروری است در این باره اطلاع رسانی بیشتری انجام بگیرد تا خانواده ها به این امر راغب شوند و به کم و کیف آن آگاه شوند. هزینه های انجام این کار در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار کم است و حدود ۷۰۰ هزار تومان است در حالی که در کشورهای غربی بالغ بر دو هزار دلار هزینه دارد. هم چنین خوب است بدانید ۲ نوع بانک برای نگهداری خون بند ناف در کشور وجود دارد. در بانک خصوصی هر خانواده ای در آستانه تولد فرزند نمونه خون بند ناف را برای خودش ذخیره و نگهداری می کند و در بانک عمومی نمونه ها ذخیره شده و به خانواده های نیازمند اهدا می شود. به تازگی مدیر عامل سازمان انتقال خون از راه اندازی بانک دولتی بند ناف تا اوایل سال آینده خبر داده و گفته است که ذخایر این بانک متعلق به عموم مردم است.
دکتر حسن ابوالقاسمی در گفت وگو با سلامت اضافه کرده است همه زنان باردار می توانند خون بند ناف خود را به بانک اهدا کنند آن ها پس از طی مراحل آزمایش های مربوطه و تعیین گروه خونی با امضای رضایت نامه هنگام وضع حمل، می توانند اقدام به این کار کنند.هم چنین دکتر رضا سامانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده رویان به خبرگزاری ایرنا درباره کاربردهای مختلف خون بند ناف می گوید: انواع سرطان های خون، سلول های لنفاوی، انواع کم خونی ها با علل ناشناخته یا با منشاء مادرزادی، انواع بیماری های ارثی خونی با استفاده از این سلول ها قابل درمان است. انتظار می رود در آینده ای نه چندان دور زمینه درمان بسیاری از بیماری های لاعلاج همچون بیماری های ایمنی اکتسابی، بیماری های بدخیم، آلزایمر، بیماری های قلبی، دیابت نوع اول، لوپوس، ام اس، دیستروفی عضلانی فراهم شود. هم چنین بیماری هایی نظیر پارکینسون، آسیب های نخاعی و سکته ها با استفاده از این سلول ها قابل درمان خواهند بود.
منبع : روزنامه خراسان